Báo chí toàn cầu trong kỷ nguyên số hóa và trí tuệ nhân tạo

Chuyển đổi số đã trở thành yêu cầu sống còn đối với báo chí toàn cầu

Trong giai đoạn cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, báo chí thế giới chứng kiến sự sụt giảm mạnh mẽ của phát hành báo in. Internet không chỉ khiến người đọc thay đổi thói quen tiêu thụ thông tin mà còn làm thay đổi rõ rệt nguồn thu chính của báo chí, quảng cáo in ấn. Ước tính doanh thu quảng cáo báo in tại Mỹ giảm hơn 60% trong hai thập kỷ đầu thế kỷ 21.

Trước tình hình này, các tờ báo lớn như The New York Times (NYT), The Washington Post và Nikkei đã sớm áp dụng chiến lược chuyển đổi số, ưu tiên phát triển nền tảng số, ứng dụng di động, và dịch vụ đăng ký trả phí (digital subscription) thay thế cho doanh thu quảng cáo truyền thống. NYT hiện có hơn 11 triệu thuê bao kỹ thuật số, với doanh thu từ đăng ký chiếm hơn 60% tổng doanh thu.

NYT cũng đầu tư mạnh vào trải nghiệm người dùng trên website và ứng dụng di động, với giao diện thân thiện, tải trang nhanh và nội dung đa dạng (video, podcast, bài viết chuyên sâu). Thậm chí, NYT còn phát triển các ứng dụng chuyên biệt như The New York Times Cooking cho lĩnh vực nấu ăn hay The Athletic cho lĩnh vực thể thao. NYT cũng mua lại các nền tảng như Wordle, The Athletic và đầu tư vào podcast “The Daily” để mở rộng hệ sinh thái số.

The Washington Post kể từ khi được tỷ phú Jeff Bezos mua lại vào năm 2013 với giá 250 triệu USD, tờ báo đã bước vào giai đoạn tái thiết toàn diện dựa trên công nghệ. Dưới sự hậu thuẫn về tài chính và tư duy quản trị theo hướng dữ liệu, Washington Post tăng tốc đầu tư cho hệ thống hạ tầng số, xây dựng đội ngũ kỹ sư công nghệ thông tin hùng hậu và triển khai các giải pháp xuất bản hiện đại.

Từ chỗ là một tờ báo truyền thống đang đánh mất độc giả, Washington Post đã nhanh chóng lấy lại vị thế nhờ chiến lược chuyển đổi số mạnh mẽ, đồng thời phát triển thành công Arc Publishing - nền tảng xuất bản và quản lý nội dung hiện đại được nhiều cơ quan báo chí trên thế giới sử dụng. Bên cạnh đó, hệ thống phân tích dữ liệu nâng cao cũng giúp tòa soạn hiểu sâu hơn nhu cầu người dùng, tối ưu hóa nội dung và gia tăng mức độ tương tác.

Tại châu Á, Nikkei - tờ báo tài chính có ảnh hưởng lớn nhất Nhật Bản cũng được xem là một trong những hình mẫu chuyển đổi số thành công. Bắt đầu từ năm 2013, Nikkei triển khai dự án thay đổi toàn diện hoạt động báo chí theo hướng lấy dữ liệu làm nền tảng. Sự ra đời của hệ thống “Nikkei ID”, một dạng tài khoản tích hợp cho phép theo dõi, phân tích hành vi người đọc trên nhiều nền tảng, đã mở đường cho việc cá nhân hóa nội dung và tối ưu hóa chiến lược kinh doanh. Nhờ cách tiếp cận này, Nikkei đã sở hữu hơn 1 triệu thuê bao kỹ thuật số, chiếm gần 40% tổng lượng thuê bao.

Chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với báo chí toàn cầu. Việc ứng dụng công nghệ giúp các tòa soạn tiếp cận thế hệ độc giả trẻ, vốn ưu tiên đọc tin tức qua thiết bị di động và mạng xã hội, đồng thời cắt giảm đáng kể chi phí vận hành như in ấn, phát hành hay quản lý dữ liệu truyền thống.

Ngược lại, những cơ quan báo chí chậm thay đổi sẽ đối mặt nguy cơ suy giảm ảnh hưởng, mất thị phần độc giả, thậm chí bị thâu tóm bởi các tập đoàn công nghệ vốn sở hữu lợi thế vượt trội về dữ liệu và hạ tầng số.

Ứng dụng AI trong sản xuất nội dung

Bên cạnh đó, AI đang trở thành động lực quan trọng giúp các tòa soạn tăng tốc độ sản xuất nội dung và tối ưu hóa quy trình phân phối tin tức. AI không chỉ hỗ trợ tự động hóa các khâu biên tập đơn giản mà còn mở ra khả năng cá nhân hóa trải nghiệm người đọc dựa trên dữ liệu hành vi - yếu tố được xem là nền tảng của báo chí hiện đại.

Một trong những dấu mốc đáng chú ý là năm 2017, khi The Washington Post giới thiệu hệ thống AI mang tên “Heliograf”. Công cụ này có khả năng tự động tạo ra các bản tin ngắn liên quan đến bầu cử, kết quả thi đấu thể thao hay các báo cáo tài chính theo thời gian thực. Việc ứng dụng Heliograf đã giúp tòa soạn rút ngắn đáng kể thời gian xử lý tin tức, tiết kiệm hàng trăm giờ làm việc của phóng viên, đồng thời duy trì nhịp độ cập nhật liên tục 24/7 với độ chính xác cao. Đây được xem là bước đi tiên phong, đặt nền móng cho xu hướng tự động hóa sản xuất nội dung trong ngành báo chí toàn cầu.

Trong khi đó, NYT lại tập trung ứng dụng AI cho mục tiêu nâng cao trải nghiệm cá nhân của độc giả. Hệ thống đề xuất thông minh của NYT phân tích lịch sử đọc, thời lượng tương tác và thói quen tiêu thụ nội dung của từng người để đưa ra gợi ý phù hợp. Theo báo cáo nội bộ năm 2021, việc ứng dụng AI đã giúp thời gian đọc trung bình tại NYT tăng khoảng 35%, trong khi tỷ lệ người dùng chuyển sang đăng ký trả phí cũng tăng hơn 20%. Đây là minh chứng cho thấy, khi AI được sử dụng đúng cách, nó không chỉ cải thiện trải nghiệm người dùng mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Không chỉ ở Mỹ, các cơ quan báo chí lớn trên thế giới cũng đang tận dụng AI để phân tích dữ liệu quy mô lớn và dự đoán xu hướng thông tin. Tại Reuters, hệ thống AI được sử dụng để theo dõi diễn biến thị trường tài chính theo thời gian thực, tự động tổng hợp số liệu và tạo ra các báo cáo nhanh cho nhà đầu tư. Những công cụ này giúp phóng viên dành nhiều thời gian hơn cho các tác phẩm chuyên sâu, thay vì bị cuốn vào các công việc mang tính kỹ thuật hay lặp lại.

Tăng tương tác với độc giả

Không chỉ dừng lại ở việc chuyển đổi nền tảng và số hóa quy trình sản xuất tin tức, các tòa soạn lớn trên thế giới còn đặc biệt chú trọng xây dựng cộng đồng độc giả trung thành. Trong bối cảnh thói quen tiếp nhận thông tin thay đổi nhanh chóng, độc giả ngày nay không còn muốn chỉ đọc tin thụ động, mà mong muốn được tương tác, thảo luận và tham gia vào quá trình tạo ra nội dung.

The Guardian là một trong những tờ báo tiên phong thúc đẩy mô hình này. The Guardian đã phát triển nhiều nền tảng tương tác trực tuyến cho phép độc giả không chỉ theo dõi bài viết mà còn gửi bình luận, đặt câu hỏi cho phóng viên, thậm chí tham gia viết bài hoặc đóng góp góc nhìn cho các chủ đề nóng. Các buổi hỏi đáp trực tiếp (Q&A) do phóng viên chủ trì cũng trở thành cầu nối quan trọng giữa tòa soạn và người đọc, giúp gia tăng tính minh bạch và làm sâu sắc thêm lòng tin của cộng đồng.

Bên cạnh đó, nhiều đơn vị truyền thông còn mở rộng hình thức tương tác theo hướng để độc giả trở thành một phần của quy trình sản xuất tin tức. BBC News đã vận hành nền tảng “BBC User Voice” nhằm thu thập ý kiến, phản hồi và đề xuất nội dung từ người đọc. Họ thường xuyên tổ chức các buổi livestream về các sự kiện thời sự để độc giả gửi câu hỏi trực tiếp, từ đó tạo ra một môi trường truyền thông hai chiều thay vì một chiều như mô hình báo chí truyền thống.

Thực tế cho thấy, việc xây dựng cộng đồng mạnh mẽ mang lại những lợi ích rõ rệt. Theo báo cáo năm 2023 của Reuters Institute, các tờ báo sở hữu nền tảng tương tác tốt ghi nhận tỷ lệ chuyển đổi đăng ký trả phí cao hơn 25% so với những đơn vị chỉ cung cấp nội dung theo cách thụ động. Đồng thời, thời gian độc giả ở lại trên trang và tần suất quay lại cũng tăng đáng kể, giúp củng cố mức độ trung thành yếu tố vô cùng quan trọng trong mô hình báo chí dựa vào đăng ký thuê bao./.