Tổ chức lại sinh kế từ cộng đồng: Câu chuyện của HTX Tâm Thiện

Sản xuất riêng lẻ không còn là lựa chọn an toàn

Ở nhiều vùng nông thôn, không ít hộ dân vẫn duy trì sản xuất dựa trên kinh nghiệm và quy mô nhỏ. Cách làm này từng phù hợp trong bối cảnh thị trường đơn giản, nhu cầu chưa cao và đầu vào còn rẻ. Tuy nhiên, khi chi phí vật tư tăng, thị trường biến động khó lường và yêu cầu về chất lượng ngày càng khắt khe, sản xuất riêng lẻ dần bộc lộ nhiều rủi ro.

Với các hộ thu nhập thấp, rủi ro ấy càng trở nên rõ rệt. Chỉ cần một vụ mùa thất bát, một biến động giá cả hoặc một đợt tiêu thụ chậm, thu nhập cả năm có thể bị ảnh hưởng.

Trong nhiều trường hợp, người dân không thiếu đất, không thiếu kinh nghiệm, nhưng thiếu một cơ chế để cùng nhau ứng phó với rủi ro thị trường. Chính sự bấp bênh kéo dài này khiến nhiều hộ khó tích lũy, dễ rơi vào vòng xoáy tái nghèo.

Thực tế đó đặt ra một câu hỏi rất cụ thể, nếu mỗi hộ tự xoay xở đều gặp khó, liệu có cách nào để làm ăn chung mà vẫn phù hợp với điều kiện của từng gia đình? Câu trả lời của người dân địa phương chính là việc hình thành HTX Tâm Thiện - một mô hình không đặt mục tiêu quá lớn, nhưng hướng tới sự an toàn và ổn định trong sinh kế.

Một tổ chức nhỏ nhưng thay đổi cách làm ăn

HTX Tâm Thiện không xuất phát từ những kế hoạch hoành tráng hay những dự án lớn, được hình thành từ nhu cầu rất thực tế của người dân, đó là cần một tổ chức để cùng bàn bạc kế hoạch sản xuất, chia sẻ thông tin và hỗ trợ nhau khi gặp khó khăn.

Điểm khác biệt của HTX nằm ở chỗ, thay vì để từng hộ tự quyết định trong điều kiện thiếu thông tin, các thành viên cùng nhau thảo luận và thống nhất cách làm phù hợp.

Thông qua sinh hoạt HTX, người dân dần quen với việc sản xuất có kế hoạch, biết tính toán chi phí và cân nhắc hiệu quả lâu dài. Đây là thay đổi không nhỏ đối với những hộ vốn quen làm ăn theo kinh nghiệm cá nhân.

Khi tham gia HTX, họ không bị ép buộc phải thay đổi ngay lập tức, mà từng bước điều chỉnh cách làm sao cho phù hợp với điều kiện của gia đình và định hướng chung.

Chính sự linh hoạt này giúp HTX Tâm Thiện thu hút được nhiều hộ tham gia, trong đó có các hộ thu nhập thấp. Việc “làm chung” không làm mất đi tính chủ động của từng gia đình, mà ngược lại, giúp các hộ có thêm chỗ dựa để đưa ra quyết định sản xuất an toàn hơn. Khi rủi ro được chia sẻ, người dân có thêm sự tự tin để duy trì và phát triển sinh kế tại chỗ.

Thu nhập không tăng đột biến, nhưng ổn định hơn

Giảm nghèo bền vững không đồng nghĩa với việc thu nhập phải tăng nhanh trong thời gian ngắn. Với nhiều hộ dân, điều quan trọng hơn là thu nhập có thể duy trì ổn định qua các vụ sản xuất, đủ để trang trải chi phí sinh hoạt và tái đầu tư cho lần sản xuất tiếp theo. Đây cũng là cách tiếp cận mà Hợp tác xã Tâm Thiện theo đuổi.

Khi sản xuất được tổ chức theo hướng hợp tác, người dân giảm được nhiều chi phí phát sinh do làm ăn riêng lẻ. Việc chia sẻ kinh nghiệm giúp hạn chế sai sót trong sản xuất, trong khi việc cùng nhau trao đổi thông tin thị trường giúp các hộ chủ động hơn trong tiêu thụ sản phẩm. Thu nhập vì thế không còn phụ thuộc hoàn toàn vào may rủi, mà dần trở nên ổn định hơn qua từng vụ.

Đối với các hộ nghèo và cận nghèo, sự ổn định này có ý nghĩa đặc biệt. Khi thu nhập không còn quá bấp bênh, người dân có thể chủ động hơn trong chi tiêu, giảm áp lực vay mượn và từng bước tích lũy.

Việc ổn định thu nhập cũng giúp nhiều hộ yên tâm gắn bó với sản xuất tại địa phương, thay vì phải tìm kiếm những công việc tạm thời, thiếu bền vững ở nơi khác.

Quan trọng hơn, sự ổn định tạo ra tâm lý an tâm trong sản xuất. Khi không còn nỗi lo “được mùa nhưng không bán được”, người dân có thể tập trung hơn vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm và cải thiện hiệu quả lao động. Đây chính là nền tảng để sinh kế phát triển bền vững, thay vì phụ thuộc vào các hỗ trợ ngắn hạn.

Giảm nghèo bắt đầu từ việc bớt bấp bênh

Câu chuyện của Hợp tác xã Tâm Thiện cho thấy, giảm nghèo không nhất thiết phải bắt đầu bằng những khoản hỗ trợ lớn, mà có thể bắt đầu từ việc giúp người dân bớt bấp bênh trong sinh kế. Khi rủi ro được giảm thiểu và thu nhập trở nên ổn định hơn, người dân có điều kiện để tự cải thiện cuộc sống bằng chính sức lao động của mình.

Thông qua HTX, người dân không chỉ có thêm công cụ tổ chức sản xuất, mà còn thay đổi cách nhìn về làm ăn. Việc cùng nhau bàn bạc, cùng nhau chịu trách nhiệm và cùng nhau hưởng lợi tạo ra một mối liên kết bền chặt trong cộng đồng. Đây là yếu tố quan trọng giúp các hộ yếu thế không bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển.

Trong bối cảnh Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đang hướng tới nâng cao năng lực và tạo sinh kế lâu dài cho người dân, mô hình của HTX Tâm Thiện mang lại nhiều gợi mở. Thay vì trông chờ vào hỗ trợ trực tiếp, người dân được khuyến khích tự tổ chức, tự hợp tác và tự tìm ra cách làm phù hợp với điều kiện của mình.

Giảm nghèo, nhìn từ câu chuyện này, không phải là một kết quả đạt được trong một sớm một chiều. Đó là quá trình từng bước làm cho sinh kế bớt rủi ro, thu nhập bớt bấp bênh và cuộc sống dần ổn định hơn./.

Xuân Bình