Ứng dụng và phát huy hiệu quả Cổng Sáng kiến Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo

Ngày 24/12, tại Hà Nội, Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (NAFOSTED) tổ chức Hội thảo khoa học “Ứng dụng và phát huy hiệu quả Cổng Sáng kiến KHCN&ĐMST”, với sự tham dự của các nhà khoa học, chuyên gia, đại diện doanh nghiệp.

Cổng Sáng kiến KHCN&ĐMST có địa chỉ www.sangkien.gov.vn được xây dựng xuất phát từ yêu cầu cấp thiết phải huy động trí tuệ tập thể, phát huy sức sáng tạo của toàn dân theo tinh thần chỉ đạo của Ban Chỉ đạo thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Cầu nối giữa nghiên cứu và thị trường

Phát biểu tại Hội thảo, ông Đào Ngọc Chiến, Giám đốc Quỹ NAFOSTED nhấn mạnh, Việt Nam đang đứng trước một giai đoạn mang tính bước ngoặt của KHCN&ĐMST.

Chuyển đổi số (CĐS) hiện nay không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện bắt buộc đối với mọi lĩnh vực; ĐMST không chỉ dừng lại ở hoạt động nghiên cứu, mà đã trở thành động lực tăng trưởng quốc gia và mọi sáng kiến, dù đến từ nhà khoa học, doanh nghiệp hay người dân, đều có thể tạo ra giá trị kinh tế - xã hội to lớn nếu được phát hiện, nuôi dưỡng và khai thác đúng cách.

Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ: KH,CN&ĐMST là động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững đất nước, được thể hiện xuyên suốt trong các nghị quyết lớn, đặc biệt là Luật KH,CN&ĐMST năm 2025, cùng các nghị định hướng dẫn thi hành. Luật mới không chỉ mở rộng phạm vi điều chỉnh, mà còn đặt con người và sáng kiến sáng tạo vào vị trí trung tâm của hệ sinh thái KH,CN&ĐMST quốc gia.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy Việt Nam có rất nhiều sáng kiến hay, có giá trị, nhưng còn phân tán ở nhiều lĩnh vực, địa phương khác nhau; thiếu một đầu mối tập trung để tiếp nhận, đánh giá và kết nối; đồng thời chưa có cơ chế đủ hiệu quả để chuyển các sáng kiến này thành giải pháp ứng dụng, sản phẩm thương mại hoặc chính sách công. Đây chính là “khoảng trống” mà Cổng Sáng kiến KH,CN&ĐMST hướng tới lấp đầy.

Cổng Sáng kiến được xây dựng không chỉ như một sản phẩm công nghệ, mà là một thiết chế mềm của hệ sinh thái ĐMST quốc gia. Đây là nền tảng số mở, kết nối người đề xuất sáng kiến, chuyên gia đánh giá và các tổ chức tiếp nhận, khai thác; góp phần khắc phục tình trạng sáng kiến phân tán, thiếu đầu mối tiếp nhận và cơ chế chuyển hóa thành sản phẩm, giải pháp hoặc chính sách.

Cổng Sáng kiến hướng tới tiếp nhận sáng kiến từ mọi đối tượng trong xã hội, hỗ trợ đánh giá khách quan, minh bạch, gắn sáng kiến với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp, địa phương và cơ quan quản lý; đồng thời thúc đẩy bảo hộ sở hữu trí tuệ, ứng dụng và thương mại hóa các sáng kiến có giá trị. Qua đó, Cổng được kỳ vọng trở thành cầu nối hiệu quả giữa nghiên cứu - ứng dụng - thị trường, giữa khu vực công - tư và giữa trong nước - quốc tế.

Đến nay, Cổng Sáng kiến đã tiếp nhận 907 đề xuất hỗ trợ, tài trợ kinh phí, trong đó 309 hồ sơ đã được tài trợ. Toàn bộ quy trình từ nộp, tiếp nhận, rà soát đến đánh giá sáng kiến được thực hiện trực tuyến; công nghệ AI hỗ trợ phân loại, tổng hợp nội dung, chuyển hồ sơ đến hội đồng đánh giá trực tuyến, góp phần rút ngắn thời gian xử lý và bảo đảm tính minh bạch. Kết quả được công khai trên tài khoản người đề xuất và đồng bộ với hệ thống theo dõi của Ban Chỉ đạo Trung ương.

Bên cạnh đó, Quỹ NAFOSTED cũng giới thiệu Mạng lưới Chuyên gia AI Việt toàn cầu, công cụ kết nối chuyên gia, viện, trường, tổ chức và doanh nghiệp, cho phép tham vấn, mời giảng dạy và hợp tác nghiên cứu, qua đó mở rộng không gian tri thức AI của Việt Nam trong bối cảnh công nghệ này đang tác động sâu rộng tới hầu hết các ngành, lĩnh vực.

Hội thảo nhằm giới thiệu, làm rõ vai trò, chức năng của Cổng Sáng kiến không chỉ ở góc độ kỹ thuật mà ở tầm chiến lược quốc gia; trao đổi kinh nghiệm và bài học thực tiễn trong tiếp nhận, đánh giá, quản lý và khai thác sáng kiến; lắng nghe ý kiến của các nhà khoa học, chuyên gia và doanh nghiệp nhằm hoàn thiện mô hình vận hành Cổng theo hướng hiệu quả, thực chất; và quan trọng hơn cả là hình thành một cộng đồng đồng hành, cùng chung tay phát triển Cổng Sáng kiến như một tài sản chung của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam.

Quỹ NAFOSTED kỳ vọng Cổng Sáng kiến sẽ không chỉ là nơi “đăng ký” sáng kiến, mà là không gian nuôi dưỡng và làm giàu giá trị sáng kiến; không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là nền tảng truyền cảm hứng sáng tạo; không chỉ phục vụ hiện tại, mà đặt nền móng cho tương lai của ĐMST quốc gia.

Thách thức lớn khi kết nối mạng lưới chuyên gia Việt Nam ở nước ngoài

GS.TS Trần Thế Truyền, Trưởng ban AI, Khoa học và Sức khỏe, Sáng kiến AI ứng dụng, Đại học Deakin (Australia), nghiên cứu tập trung phân tích bài toán thu hút và phát huy hiệu quả đội ngũ chuyên gia AI Việt Nam ở nước ngoài trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển trí tuệ nhân tạo như một lĩnh vực công nghệ mũi nhọn.

Theo nghiên cứu, các chuyên gia AI Việt ở nước ngoài hiện đang làm việc trong những môi trường AI tiên tiến hàng đầu thế giới, sở hữu nền tảng hạ tầng, dữ liệu và hệ sinh thái nghiên cứu - ứng dụng vượt trội. Họ thường có công việc ổn định, thu nhập tốt, nhiều cơ hội nghề nghiệp tại các tập đoàn và quốc gia phát triển, đồng thời chịu áp lực chuyên môn rất cao và gánh nặng trách nhiệm cá nhân, gia đình. Vì vậy, việc kêu gọi họ "về nước toàn thời gian" là một yêu cầu thiếu tính khả thi trong thực tế.

Theo GS. TS Trần Thế Truyền, nhiều chuyên gia Việt kiều sẵn sàng đóng góp nếu thấy việc mình làm tạo ra tác động thực chất. Trong khi ở nước ngoài họ thường chỉ là một cá nhân trong hệ sinh thái lớn, thì tại Việt Nam, các chuyên gia có cơ hội tạo ảnh hưởng ở quy mô quốc gia, tham gia định hình chiến lược và chuẩn mực phát triển AI.

Đặc biệt, Việt Nam sở hữu nhiều bài toán AI đặc thù như xử lý tiếng Việt, AI cho y tế quy mô lớn hay triển khai AI trong điều kiện hạ tầng hạn chế - những lĩnh vực mở ra "không gian đóng góp" riêng cho các chuyên gia hàng đầu.

Từ thực tiễn đó, GS. TS. Trần Thế Truyền đề xuất mô hình tham gia linh hoạt, dài hạn, không yêu cầu về nước toàn thời gian, mà tập trung vào các vai trò rõ ràng, có quyền phản biện thực chất, KPI cụ thể và đầu ra dài hạn gắn với tên tuổi chuyên gia, qua đó tạo tác động lan tỏa và củng cố nội lực trong nước./.

PT