Phát triển cây dược liệu dưới tán rừng - Hướng đi bền vững ở Lai Châu
Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới và thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, việc khai thác hiệu quả tiềm năng rừng và đất lâm nghiệp đang trở thành yêu cầu cấp thiết, đặc biệt tại các tỉnh miền núi có diện tích rừng lớn như Lai Châu. Phát triển kinh tế dưới tán rừng, gắn bảo vệ rừng với nâng cao thu nhập cho người dân, được xác định là hướng đi phù hợp, bền vững. Trong đó, mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng đang mở ra nhiều triển vọng mới.
Tiềm năng lớn từ rừng và cây dược liệu
Lai Châu là tỉnh miền núi có tổng diện tích tự nhiên hơn 906 nghìn ha, trong đó khoảng 80% diện tích được quy hoạch cho sản xuất nông lâm nghiệp.
Địa hình chủ yếu là núi cao, trên 60% diện tích có độ cao trên 1.000 m, độ dốc lớn, khí hậu và thổ nhưỡng đa dạng. Những điều kiện này vừa đặt ra thách thức cho sản xuất nông nghiệp, nhưng đồng thời cũng là lợi thế để phát triển các loại cây trồng đặc thù, nhất là cây dược liệu có giá trị kinh tế cao.
Đặc biệt, các địa bàn biên giới như Phong Thổ và Sìn Hồ được thiên nhiên ưu đãi với khí hậu mát mẻ quanh năm, rất phù hợp cho nhiều loài cây dược liệu sinh trưởng và phát triển.
Thực tế, trên địa bàn đã có khoảng 1.160 ha trồng cây dược liệu như thảo quả, sa nhân, đương quy, đỗ trọng, nghệ đen, nghệ đỏ… Tuy nhiên, phần lớn diện tích này do người dân trồng tự phát dưới tán rừng, chưa được áp dụng các biện pháp kỹ thuật thâm canh, nên năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế còn hạn chế.
Trong khi đó, diện tích rừng sản xuất và rừng phòng hộ của Phong Thổ và Sìn Hồ lên tới khoảng 84.000 ha, cho thấy dư địa phát triển cây dược liệu dưới tán rừng còn rất lớn, nhưng chưa được khai thác tương xứng với tiềm năng.
Hợp tác xã Xuân Oanh - Chủ động tìm hướng đi mới
Trên cơ sở nhận thức rõ tiềm năng và yêu cầu phát triển bền vững, Hợp tác xã Xuân Oanh (Lai Châu) đã chủ động nghiên cứu, tìm kiếm các mô hình phát triển kinh tế đồi rừng phù hợp.
Hiện nay, Hợp tác xã đang quản lý và chăm sóc gần 300 ha rừng tại Phong Thổ và Sìn Hồ, có nhiều kinh nghiệm trong bảo vệ, phát triển rừng và tổ chức sản xuất gắn với sinh kế của người dân địa phương.
Với mong muốn góp phần thực hiện các chủ trương, chính sách của Nhà nước về xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững, Hợp tác xã Xuân Oanh đã nghiên cứu và đề xuất mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng, đồng thời đánh giá khả năng ứng dụng quy trình sản xuất thâm canh cho các loại cây dược liệu phù hợp với điều kiện sinh thái của địa phương.
Nhiều loài dược liệu có thể phát triển quy mô lớn
Qua khảo sát điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và hiện trạng rừng tại Phong Thổ, Sìn Hồ, Hợp tác xã Xuân Oanh nhận định khả năng phát triển cây dược liệu dưới tán rừng là rất lớn.
Nhiều loài dược liệu có giá trị kinh tế cao được xác định là phù hợp, như tam thất bắc, sa nhân tím, nghệ đen, nghệ đỏ, ba kích tím, hà thủ ô đỏ, hà thủ ô trắng…
Theo đánh giá sơ bộ, diện tích có thể trồng thâm canh các loài như ba kích tím, sa nhân tím, nghệ đen, nghệ đỏ, hà thủ ô đỏ, hà thủ ô trắng lên tới khoảng 8.000 ha; riêng tam thất bắc có thể phát triển trên diện tích khoảng 10.000 ha. Đây là con số rất đáng chú ý, mở ra triển vọng hình thành các vùng sản xuất dược liệu tập trung, gắn với bảo vệ và phát triển rừng.
Đề xuất mô hình cụ thể, gắn với chuyển giao kỹ thuật
Để từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển cây dược liệu dưới tán rừng, Hợp tác xã Xuân Oanh đề xuất triển khai mô hình thí điểm trồng thâm canh 10 ha nghệ đen và 20 ha sa nhân, với thời gian thực hiện 36 tháng, tổng vốn đầu tư khoảng 3,8 tỷ đồng.
Mô hình không chỉ nhằm tạo sản phẩm hàng hóa mà còn là cơ sở để tiếp nhận, làm chủ và nhân rộng quy trình kỹ thuật trồng cây dược liệu dưới tán rừng.
Hợp tác xã cam kết bố trí đầy đủ nguồn nhân lực, vật lực để tiếp nhận chuyển giao công nghệ; xây dựng mô hình trồng dược liệu gắn với bảo vệ rừng; đồng thời quảng bá, giới thiệu sản phẩm và quy trình kỹ thuật, tạo tiền đề cho hợp tác liên kết giữa hợp tác xã, người dân và doanh nghiệp trong phát triển cây dược liệu.
Hướng đi gắn kinh tế với bảo vệ rừng
Việc phát triển cây dược liệu dưới tán rừng không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ rừng, nâng cao giá trị sử dụng đất lâm nghiệp và tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số. Khi người dân có thu nhập ổn định từ rừng, áp lực khai thác rừng trái phép sẽ giảm, góp phần bảo vệ tài nguyên rừng và môi trường sinh thái.
Mô hình do Hợp tác xã Xuân Oanh đề xuất được kỳ vọng sẽ trở thành hướng đi hiệu quả trong phát triển kinh tế đồi rừng tại Lai Châu, phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững, xây dựng nông thôn mới và tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng gia tăng giá trị.
Kỳ vọng nhân rộng trong thời gian tới
Từ thực tiễn nghiên cứu và đề xuất của Hợp tác xã Xuân Oanh có thể thấy, trồng cây dược liệu dưới tán rừng là hướng đi giàu tiềm năng, phù hợp với điều kiện tự nhiên và yêu cầu phát triển của các xã miền núi biên giới.
Nếu được hỗ trợ về khoa học kỹ thuật, vốn và liên kết thị trường, mô hình này hoàn toàn có thể được nhân rộng, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, bảo vệ rừng và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương theo hướng bền vững./.