Sơn La: Phát huy vai trò hợp tác xã trong liên kết chuỗi giá trị, nâng cao thu nhập cho người dân vùng khó khăn
Sơn La là tỉnh miền núi có địa bàn rộng, địa hình chia cắt mạnh, tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 80% dân số. Trong nhiều năm, sản xuất nông nghiệp ở không ít địa phương còn manh mún, nhỏ lẻ, thiếu liên kết, đầu ra bấp bênh, là một trong những nguyên nhân chính khiến công tác giảm nghèo gặp nhiều khó khăn. Trước thực tế đó, việc phát triển các hợp tác xã nông nghiệp gắn với liên kết theo chuỗi giá trị, đặc biệt là liên kết góp vốn đầu tư sản xuất và bao tiêu sản phẩm, đang trở thành hướng đi hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập, tạo sinh kế bền vững cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Hợp tác xã - “cầu nối” tổ chức sản xuất và thị trường
Những năm gần đây, tỉnh Sơn La đã chú trọng đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xãnông nghiệp theo Luật Hợp tác xã năm 2012, coi hợp tác xã là “cầu nối” giữa người nông dân với doanh nghiệp và thị trường.
Thông qua việc tập hợp các hộ sản xuất nhỏ lẻ, hợp tác xã đứng ra tổ chức lại sản xuất theo quy hoạch, áp dụng đồng bộ quy trình kỹ thuật, đồng thời ký kết hợp đồng liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh.
Đặc biệt, nhiều hợp tác xã đã mạnh dạn thực hiện liên kết góp vốn đầu tư sản xuất, huy động vốn từ thành viên, kết hợp với nguồn vốn vay ưu đãi để đầu tư vùng nguyên liệu, hệ thống sơ chế, đóng gói. Cách làm này giúp người dân không chỉ là người bán nông sản mà còn trở thành chủ thể tham gia sâu vào chuỗi giá trị, từng bước nâng cao vị thế và thu nhập.
Liên kết góp vốn, bao tiêu sản phẩm - “chìa khóa” giúp nông dân yên tâm sản xuất
Hợp tác xã Ngọc Lan là một trong những mô hình tiêu biểu cho hình thức liên kết góp vốn đầu tư sản xuất. Các thành viên hợp tác xã cùng góp vốn, góp đất để hình thành vùng trồng cây ăn quả tập trung theo tiêu chuẩn VietGAP.
Hợp tác xã tổ chức cung ứng giống, vật tư đầu vào, hướng dẫn kỹ thuật canh tác, giám sát chất lượng sản phẩm, đồng thời đầu tư hệ thống sơ chế nhằm nâng cao giá trị nông sản.
Nhờ sản xuất theo chuỗi khép kín, các thành viên hợp tác xã có thu nhập ổn định, cao hơn rõ rệt so với sản xuất nhỏ lẻ trước đây. Quan trọng hơn, người dân đã thay đổi tư duy sản xuất, từ “mạnh ai nấy làm” sang hợp tác, liên kết lâu dài, cùng chia sẻ lợi ích và rủi ro.
Bên cạnh liên kết góp vốn, liên kết bao tiêu sản phẩm là yếu tố then chốt giúp các hợp tác xã Sơn La phát huy hiệu quả trong giảm nghèo bền vững. Các hợp tác xã trồng xoài, nhãn đã phối hợp với doanh nghiệp xuất khẩu để xây dựng vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước.
Hợp tác xã đóng vai trò trung gian ký kết hợp đồng bao tiêu, thống nhất quy trình sản xuất, thời điểm thu hoạch, giá cả và phương thức thanh toán. Nhờ đó, người dân yên tâm đầu tư chăm sóc cây trồng, không còn lo cảnh “được mùa, rớt giá”. Nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã vươn lên thoát nghèo, thậm chí làm giàu từ cây ăn quả.
Tăng giá trị nhờ đầu tư chế biến, xây dựng thương hiệu
Một hướng đi nổi bật khác của các hợp tác xã Sơn La là đầu tư vào khâu chế biến và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Hợp tác xã Cà phê Bích Thảo là ví dụ điển hình khi liên kết với hàng trăm hộ trồng cà phê, tổ chức sản xuất theo tiêu chuẩn chất lượng cao, đồng thời đầu tư dây chuyền chế biến sâu.
Thay vì chỉ bán cà phê thô, hợp tác xã tập trung phát triển các sản phẩm cà phê rang xay, cà phê đặc sản mang thương hiệu địa phương, từng bước tiếp cận các thị trường khó tính. Nhờ giữ lại được phần giá trị gia tăng trong chuỗi, thu nhập của người trồng cà phê được cải thiện đáng kể, tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ cho lao động nông thôn.
Góp phần thực hiện hiệu quả Chương trình giảm nghèo bền vững
Thực tiễn tại Sơn La cho thấy, các mô hình hợp tác xã liên kết theo chuỗi giá trị không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn có ý nghĩa xã hội sâu sắc. Khi tham gia hợp tác xã, hộ nghèo và cận nghèo được hỗ trợ về kỹ thuật, vốn, giống, vật tư và đầu ra sản phẩm, từ đó từng bước nâng cao năng lực sản xuất, giảm phụ thuộc vào trợ cấp.
Thông qua hợp tác xã, nhiều địa phương đã hình thành được các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, tạo sinh kế ổn định, bền vững cho người dân, phù hợp với mục tiêu của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững là “giảm nghèo đa chiều, hạn chế tái nghèo”.
Để tiếp tục phát huy vai trò của hợp tác xã trong giảm nghèo bền vững, tỉnh Sơn La xác định cần nhân rộng các mô hình liên kết hiệu quả, nhất là tại các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Cùng với đó, tăng cường hỗ trợ hợp tác xã tiếp cận vốn, khoa học kỹ thuật, xúc tiến thương mại và kết nối doanh nghiệp tiêu thụ.
Khi hợp tác xã thực sự trở thành hạt nhân liên kết chuỗi giá trị, người dân sẽ không chỉ thoát nghèo mà còn có cơ hội làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương mình. Đây cũng là hướng đi cơ bản, bền vững để Sơn La thực hiện thành công mục tiêu giảm nghèo và phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới./.