Hà Nội hướng tới đô thị xanh - thông minh: AI là “bộ não” điều hành, người dân là trung tâm

Hội thảo “Đô thị xanh - Thông minh: Vận hành bằng AI”, trong khuôn khổ Hội nghị Thành phố Thông minh Việt Nam - Châu Á 2025 vừa diễn ra, đã mở ra những thảo luận chiến lược về cách ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản trị đô thị, hướng tới một Thủ đô phát triển bền vững, lấy người dân làm trung tâm.

Lấy “xanh - thông minh - con người” làm trụ cột

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Nguyễn Tuấn Huy, Phó Trưởng Ban Công nghệ - Tổng Công ty Viễn thông MobiFone cho biết, Đề án đô thị thông minh/thành phố thông minh (ĐTTM/TPTM) Hà Nội được xây dựng trên ba tiêu chí xuyên suốt: Phát triển xanh, vận hành thông minh và lấy người dân làm trung tâm.

Đề án do Công an TP. Hà Nội chủ trì, với sự tham gia của doanh nghiệp viễn thông trong vai trò đơn vị công nghệ nòng cốt, trực tiếp xây dựng kiến trúc và giải pháp triển khai.

Theo đó, ĐTTM không được hiểu là việc số hóa rời rạc từng lĩnh vực, mà là quá trình tái cấu trúc toàn diện cách vận hành thành phố, từ quản lý hạ tầng, môi trường đến cung cấp dịch vụ công.

Mô hình này cần có bản sắc riêng, phù hợp với điều kiện thực tế của Hà Nội, thay vì sao chép máy móc kinh nghiệm từ các đô thị phát triển trên thế giới.

Không sao chép mô hình, ưu tiên giải quyết “điểm nghẽn”

Từ kinh nghiệm quốc tế tại Seoul, Singapore hay Dubai, các chuyên gia cho rằng, điểm chung của các ĐTTM thành công là khả năng quản trị dựa trên dữ liệu thời gian thực, minh bạch thông tin và hỗ trợ ra quyết định nhanh, chính xác. Tuy nhiên, việc triển khai tại Hà Nội cần được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh dân số, cấu trúc đô thị và nguồn lực địa phương.

Trên cơ sở đó, Đề án xác định năm vấn đề ưu tiên cần giải quyết trước mắt, gồm ùn tắc giao thông, an ninh trật tự - an toàn xã hội, vệ sinh môi trường, ngập lụt và an toàn thực phẩm. Đây là những “điểm nghẽn” ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân, đòi hỏi sự tập trung nguồn lực và cách tiếp cận trọng tâm, thay vì triển khai dàn trải.

Đề án được xây dựng với tầm nhìn dài hạn đến năm 2045, song mục tiêu trước mắt là tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong các vấn đề bức thiết nhất của đô thị, qua đó từng bước củng cố niềm tin và nâng cao mức độ hài lòng của người dân.

Đo đô thị thông minh bằng sự hài lòng của người dân

Một điểm nhấn quan trọng của mô hình được ông Nguyễn Tuấn Huy nhấn mạnh là thay đổi cách đánh giá hiệu quả ĐTTM. Thay vì chỉ dựa trên các chỉ số kỹ thuật hay KPI nội bộ của hệ thống, tiêu chí đánh giá cần phản ánh trực tiếp trải nghiệm sống của người dân, từ mức độ an toàn, khả năng tiếp cận dịch vụ công đến cơ hội việc làm và chất lượng môi trường sống.

Tinh thần này cũng được thể hiện qua yêu cầu minh bạch hóa dữ liệu đô thị trên các nền tảng số, giúp người dân có thể theo dõi sự thay đổi của thành phố theo thời gian thực, như tình trạng ùn tắc, điểm ngập hay hiệu quả xử lý các vấn đề dân sinh.

AI - “bộ não” của đô thị thông minh thế hệ mới

Trong mô hình ĐTTM thế hệ mới, AI được xác định là trung tâm điều hành. Hà Nội đang tiếp cận theo hướng Smart City 3.0, trong đó hệ thống không chỉ dừng ở số hóa hay tích hợp dữ liệu, mà tiến tới vận hành theo thời gian thực, có khả năng dự báo, tối ưu và mô phỏng các kịch bản quản lý đô thị.

Điều kiện tiên quyết cho mô hình này là xây dựng hệ sinh thái dữ liệu đồng bộ, liên thông, làm nền tảng để AI học hỏi và hỗ trợ chính quyền trong quá trình ra quyết định.

Song song với đó, yếu tố “xanh” được hiểu là vận hành tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, giảm chi phí xã hội và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.

Khoa học - công nghệ tạo “hạ tầng mềm” cho đô thị thông minh

Bổ sung thêm góc nhìn về thể chế và đổi mới sáng tạo (ĐMST), ông Nguyễn Việt Hùng, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hà Nội, cho rằng xây dựng ĐTTM không chỉ là câu chuyện của hạ tầng kỹ thuật, mà còn đòi hỏi một hệ sinh thái khoa học công nghệ, ĐMST và chuyển đổi số (CĐS) đủ mạnh.

Theo đó, Hà Nội đang triển khai Luật Thủ đô và Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị theo hướng xây dựng các thiết chế khoa học công nghệ hiện đại như sàn giao dịch công nghệ, quỹ đầu tư mạo hiểm, trung tâm ĐMST, cùng các cơ chế, chính sách để khơi thông nguồn lực nghiên cứu từ khu vực công lập, tư nhân và đội ngũ chuyên gia trong, ngoài nước.

Đáng chú ý, thành phố lựa chọn mô hình hợp tác công - tư trong xây dựng và vận hành sàn giao dịch công nghệ, giao doanh nghiệp trực tiếp vận hành, trong khi Nhà nước tập trung xây dựng thể chế, tiêu chuẩn và giám sát.

Mô hình này được kỳ vọng sẽ tháo gỡ các điểm nghẽn trong kết nối cung - cầu công nghệ, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và nâng cao giá trị tài sản trí tuệ.

Thí điểm đa không gian, hướng tới vận hành tự động

Đề án ĐTTM của Hà Nội dự kiến được triển khai thí điểm tại các khu vực đại diện cho nhiều không gian đô thị khác nhau, từ khu vực trung tâm đến vùng bán đô thị và khu vực thuần nông nghiệp. Mô hình điều hành hai cấp, kết hợp giữa trung tâm điều hành cấp thành phố và cấp cơ sở, được kỳ vọng giúp đo lường hiệu quả dựa trên trải nghiệm thực tế của người dân.

Ông Trương Việt Dũng, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội đã khẳng định cam kết mạnh mẽ của Thủ đô: “Hà Nội kiên định đặt con người ở vị trí trung tâm, coi mức độ hài lòng, cảm nhận hạnh phúc và chất lượng đời sống của người dân là những thước đo quan trọng nhất".

Trên cơ sở các cơ chế đặc thù, Phó Chủ tịch Trương Việt Dũng cho biết: "Hà Nội sẽ quyết liệt thu thập và triển khai các giải pháp giải quyết các điểm nghẽn của thành phố, đồng thời xác định sứ mệnh tiên phong trong việc nghiên cứu, thử nghiệm các mô hình "sandbox", qua thực tiễn triển khai để đóng góp cơ sở tham khảo cho quá trình nhân rộng tại các địa phương khác".

Về dài hạn, vòng lặp người dân - dữ liệu - AI - chính quyền điều hành sẽ từng bước tiến tới mức độ tự động hóa cao hơn, hỗ trợ dự báo và xử lý các tình huống đô thị phức tạp.

Cùng với “hạ tầng mềm” từ khoa học công nghệ và ĐMST, Hà Nội đang hướng tới mục tiêu trở thành đô thị xanh, thông minh, đáng sống và giàu tính nhân văn trong kỷ nguyên số./.

QA