Hợp tác xã liên kết chuỗi giá trị: Hướng đi bền vững cho nông sản sạch

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sau 6 năm triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, tư duy tổ chức sản xuất đã có bước chuyển biến mạnh mẽ. Đến nay, cả nước hình thành hơn 3.500 mô hình liên kết chuỗi giá trị, thu hút khoảng 300.000 hộ nông dân tham gia thông qua gần 2.000 hợp tác xã (HTX) và tổ hợp tác. Đáng chú ý, khoảng 70% mô hình có sự tham gia của HTX trong vai trò đầu mối tổ chức vùng nguyên liệu, ký kết hợp đồng, kiểm soát chất lượng và phối hợp tiêu thụ sản phẩm.

Thực tiễn cho thấy, sản xuất nông nghiệp theo chuỗi giá trị liên kết là hướng đi tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả, gia tăng thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp. Việc liên kết sản xuất - tiêu thụ theo hợp đồng không chỉ nâng cao giá trị nông sản mà còn tạo nền tảng để các chủ thể trong chuỗi chia sẻ hài hòa lợi ích, trách nhiệm và đầu tư hiệu quả trong cơ chế thị trường.

Hợp tác xã Bắc Hồng - Điểm sáng liên kết chuỗi giá trị nông sản tại Hà Nội

Tại Hà Nội, nhiều HTX đã triển khai hiệu quả mô hình liên kết chuỗi giá trị, trong đó HTX Bắc Hồng (xã Phúc Thịnh) được xem là điểm sáng. HTX hiện đảm nhận vai trò tiêu thụ sản phẩm cho toàn bộ các HTX trên địa bàn và một số khu vực lân cận thông qua các hợp đồng bao tiêu sản phẩm tham gia chuỗi giá trị. Trong quá trình mở rộng liên kết, đơn vị luôn phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương để giám sát đồng bộ chất lượng sản phẩm và việc ghi chép sổ sách, qua đó nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của các bên tham gia chuỗi.

Hiện HTX Bắc Hồng canh tác khoảng 30 ha rau an toàn, trong đó có 5 ha sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Trung bình mỗi ngày, HTX cung ứng ra thị trường Hà Nội 6-7 tấn rau, củ các loại. Nhờ bảo đảm chất lượng và an toàn thực phẩm, sản phẩm của HTX đã có mặt tại nhiều hệ thống phân phối lớn như GO!, T-Mart và được tiêu thụ ổn định thông qua các hợp đồng với trường học, bếp ăn tập thể.

Hiện nay, nhận thức của nông dân về sản xuất nông sản sạch ngày càng được nâng cao, công tác tập huấn, kiểm tra, giám sát cũng được thực hiện thường xuyên. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là duy trì mặt bằng giá ổn định và bảo đảm cam kết về sản lượng trong chuỗi liên kết.

Theo lãnh đạo HTX Bắc Hồng, thời gian tới, nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ, HTX Bắc Hồng dự kiến đầu tư chế biến theo lợi thế mùa vụ của miền Bắc, như xây dựng dây chuyền sấy khô đậu bắp làm gia vị cung cấp cho các nhà máy sản xuất súp, lẩu, mì ăn liền; đồng thời nghiên cứu tinh chế sản phẩm để đa dạng hóa mặt hàng.

Hợp tác xã Rau sạch Đoàn Kết: “Cầu nối” đưa rau sạch vào hệ thống phân phối hiện đại

Không chỉ tại Hà Nội, mô hình HTX liên kết chuỗi giá trị cũng đang phát huy hiệu quả tại nhiều địa phương khác. Tại phường Hiệp Thành (tỉnh Cà Mau), HTX Rau sạch Đoàn Kết đã tích cực vận động, hướng dẫn nông dân sản xuất theo quy trình an toàn và ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Việc đưa rau màu của HTX vào hệ thống Siêu thị GO! được xem là kết quả bước đầu quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm và từng bước thay đổi tập quán sản xuất của nông dân theo hướng an toàn, bền vững.

HTX Rau sạch Đoàn Kết hiện có hơn 150 thành viên, với tổng diện tích sản xuất trên 35 ha. Những năm gần đây, số lượng thành viên không ngừng tăng, diện tích sản xuất được mở rộng, chủng loại rau màu ngày càng đa dạng. HTX chú trọng kiểm soát chặt chẽ quy trình sản xuất từ trồng, chăm sóc đến thu hoạch nhằm bảo đảm an toàn thực phẩm và uy tín sản phẩm; nhiều loại rau đã được chứng nhận đạt tiêu chuẩn rau an toàn.

Nhờ sự hỗ trợ của ngành nông nghiệp trong công tác tập huấn kỹ thuật, đầu tư thiết bị sản xuất, dây chuyền rửa và đóng gói rau màu, qua đó hoàn thiện quy trình sản xuất khép kín và đáp ứng yêu cầu của các thị trường tiêu thụ khó tính. Đến nay, HTX Rau sạch Đoàn Kết đã kết nối thành công và đưa nhiều loại rau cải vào hệ thống siêu thị, với sản lượng cung ứng khoảng 200 kg/ngày.

Hiện HTX đang cung cấp khoảng 17 mặt hàng rau cải cho Siêu thị GO!. Các yêu cầu đặt ra là sản phẩm phải bảo đảm sạch, không hư hỏng, được đóng gói, dán nhãn đầy đủ; đồng thời được kiểm tra, lấy mẫu ngẫu nhiên để test chất lượng. Vì vậy, HTX đặc biệt chú trọng tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất đối với từng loại rau màu.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt yêu cầu về chất lượng, đóng gói, dán nhãn và kiểm tra sản phẩm tuy gặp không ít khó khăn ban đầu, nhưng đổi lại là đầu ra ổn định, giúp nông dân yên tâm sản xuất. Khi tham gia sản xuất theo hợp đồng, bà con trồng đúng chủng loại theo nhu cầu thị trường, hạn chế tình trạng dư thừa, rớt giá.

Dù mới đạt kết quả bước đầu với sản lượng cung ứng còn khiêm tốn, song đây là nền tảng quan trọng để HTX Rau sạch Đoàn Kết tiếp tục mở rộng sản xuất và xây dựng thương hiệu. Đây cũng là định hướng phát triển vùng rau màu mà phường Hiệp Thành đang hướng tới.

Khu vực này có nhiều lợi thế để phát triển rau sạch như vùng trồng rau khá lớn, chủng loại đa dạng, khả năng đáp ứng yêu cầu của đối tác cao; vị trí gần hệ thống siêu thị, cửa hàng và hệ thống giao thông thuận lợi cho việc vận chuyển. Việc kết nối tiêu thụ theo nhu cầu đặt hàng của doanh nghiệp sẽ giúp nông dân chủ động hơn về đầu ra và định hướng sản xuất phù hợp.

Có thể thấy, mô hình HTX liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị đang mở ra hướng đi bền vững cho nông sản sạch, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của thị trường. Khi HTX thực sự giữ vai trò “nhạc trưởng” trong tổ chức sản xuất, kiểm soát chất lượng và kết nối tiêu thụ, chuỗi liên kết sẽ vận hành hiệu quả, hài hòa lợi ích các bên. Quan trọng hơn, việc nhân rộng những cách làm hiệu quả sẽ góp phần thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, từng bước nâng cao đời sống người dân, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực nông thôn./.

Ánh Dương