Hợp tác xã - Đòn bẩy nâng tầm sản phẩm COOP giai đoạn 2021-2025

Từ năm 2021 đến 2025, chương trình này chuyển sang giai đoạn nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị và mở rộng thị trường, đặc biệt nhấn mạnh tính chuyên nghiệp hóa trong tổ chức sản xuất.

Trong bối cảnh đó, mô hình Hợp tác xã (HTX) được xác định là chủ thể kinh tế quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc cụ thể hóa các mục tiêu của OCOP. HTX không chỉ là nơi tập hợp các hộ sản xuất nhỏ lẻ, mà còn là mắt xích quan trọng giúp chuẩn hóa quy trình, kiểm soát chất lượng và mở rộng quy mô, giải quyết những thách thức mà các hộ gia đình đơn lẻ không thể vượt qua.

Vai trò của Hợp tác xã trong chuỗi giá trị OCOP

Giai đoạn 2021-2025, HTX đã thực hiện xuất sắc nhiều vai trò để nâng tầm sản phẩm OCOP. Các HTX hoạt động theo mô hình kiểu mới đã thay đổi hoàn toàn tư duy sản xuất manh mún. Họ trở thành đơn vị đi đầu trong việc tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, cũng như áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng. HTX cung ứng vật tư đầu vào chất lượng, đồng bộ (giống, phân bón, kỹ thuật) cho các thành viên. Dưới sự điều hành của HTX, các thành viên cam kết tuân thủ theo những quy trình sản xuất nghiêm ngặt như VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ, là cơ sở để sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 3 sao, 4 sao và hướng tới 5 sao. HTX đóng vai trò là đơn vị quản lý, đảm bảo thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất được minh bạch, tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng.

HTX thể hiện sức mạnh tập thể rõ rệt nhất trong xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu. Thay vì mỗi hộ kinh doanh một nhãn hiệu nhỏ, HTX đứng ra xây dựng thương hiệu chung cho sản phẩm, tăng tính nhận diện và uy tín.

HTX có đủ nguồn lực để tham gia các hội chợ, sự kiện thương mại cấp tỉnh, quốc gia, và quốc tế. Đặc biệt, nhiều HTX đã tiên phong đưa sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử lớn (Shopee, Lazada, Tiki) và các nền tảng số (website, mạng xã hội), giúp sản phẩm tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.

Với số lượng lớn và chất lượng đồng đều, HTX có lợi thế đàm phán giá bán buôn với các siêu thị, nhà hàng, đơn vị xuất khẩu, đảm bảo lợi ích tối đa cho thành viên.

Về huy động vốn và đổi mới công nghệ, sản xuất OCOP đòi hỏi vốn lớn để đầu tư vào máy móc, nhà xưởng và thiết kế bao bì. HTX là kênh huy động vốn hiệu quả thông qua đại diện tập thể, đứng ra vay vốn từ các tổ chức tín dụng, quỹ hỗ trợ phát triển HTX. HTX cũng dễ dàng thu hút các nguồn vốn hỗ trợ từ nhà nước, các chương trình phát triển nông nghiệp và các dự án của đối tác nước ngoài.

Những mô hình HTX tiêu biểu trong phát triển OCOP

Giai đoạn 2021-2025 đã chứng kiến sự ra đời và phát triển của nhiều mô hình HTX OCOP tiêu biểu trên cả nước. Điển hình là một số HXT như:

Mô hình HTX chế biến sâu (miền Bắc): Các HTX sản xuất các sản phẩm như chè, dược liệu, đặc biệt chú trọng khâu chế biến, đóng gói hiện đại, đạt chuẩn xuất khẩu. Ví dụ, HTX sản xuất chè tại Thái Nguyên đạt chuẩn 4 sao OCOP, tập trung vào thị trường quốc tế.

Mô hình HTX du lịch nông nghiệp (miền Trung - Tây Nguyên): Các HTX liên kết sản xuất OCOP với phát triển dịch vụ du lịch trải nghiệm. Sản phẩm OCOP được bán trực tiếp tại điểm tham quan, tạo ra doanh thu kép và quảng bá văn hóa địa phương.

Mô hình HTX nông nghiệp công nghệ cao (miền Nam): Các HTX đầu tư nhà kính, hệ thống tưới tiêu tự động cho các loại trái cây đặc sản như sầu riêng, xoài, bưởi… để đạt chất lượng đồng đều, cung cấp cho các chuỗi siêu thị lớn trong và ngoài nước.

Sự thành công của các mô hình này cho thấy, tính linh hoạt và khả năng thích ứng cao của mô hình HTX kiểu mới trong việc đáp ứng yêu cầu khắt khe của OCOP.

Những thách thức và giải pháp nâng cao hiệu quả Hợp tác xã OCOP

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu nhưng các HTX OCOP vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức, khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh thị trường cạnh tranh gay gắt như hiện nay.

Đầu tiên là trong quản trị và nhân lực, hầu hết cán bộ HTX thiếu kiến thức về thị trường, quản trị kinh doanh, và chuyển đổi số. Do vậy, cần có những khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị HTX, marketing OCOP và thương mại điện tử, cũng như những cơ chế để thu hút đội ngũ cán bộ trẻ, năng động.

Thứ hai là tình trạng thiếu vốn đầu tư cho công nghệ chế biến hiện đại và xúc tiến thương mại quy mô lớn. Trong giai đoạn tiếp theo cần tăng cường cơ chế hỗ trợ vốn, quỹ bảo lãnh tín dụng cho HTX OCOP. Khuyến khích liên kết với doanh nghiệp lớn.

Thứ ba là mối liên kết giữa các HTX cùng ngành nghề và giữa HTX với doanh nghiệp lớn còn lỏng lẻo. Do vậy, cần xây dựng các Liên hiệp HTX cấp tỉnh, cấp vùng để điều phối sản xuất, thị trường và thương hiệu chung cho các sản phẩm OCOP chủ lực.

Giai đoạn 2021-2025 là giai đoạn khẳng định vị thế của HTX trong hệ sinh thái OCOP. Mô hình HTX kiểu mới đã chứng minh là hình thức tổ chức sản xuất hiệu quả nhất để đưa các sản phẩm đặc trưng của địa phương từ quy mô hộ gia đình lên quy mô hàng hóa, đáp ứng yêu cầu về chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

Để tiếp tục duy trì đà phát triển, các HTX OCOP cần phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ mô hình quản trị, chuyên nghiệp hóa nhân sự và tận dụng tối đa các công nghệ số trong mọi khâu, từ sản xuất đến tiêu thụ. Chỉ khi HTX thực sự lớn mạnh, OCOP mới có thể vững vàng trên thị trường trong nước và vươn tầm quốc tế, góp phần xây dựng một nền nông nghiệp Việt Nam hiện đại, bền vững./.

Hạnh Tâm