Liên kết chuỗi giá trị giúp nông dân Mường Tấc thoát nghèo bền vững
Từ một hợp tác xã (HTX) nhỏ ở vùng khó khăn của xã Phù Yên (tỉnh Sơn La), HTX Dịch vụ Nông nghiệp Mường Tấc đã trở thành mô hình tiêu biểu trong liên kết chuỗi giá trị, góp vốn sản xuất và bao tiêu sản phẩm, giúp người dân nâng thu nhập và cải thiện đời sống.
Bước chuyển mình từ vùng đất thuần nông
HTX Dịch vụ Nông nghiệp Mường Tấc được thành lập ngày 30/11/2016, đặt trụ sở tại bản Xà, xã Huy Hạ, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La (nay là xã Phù Yên, tỉnh Sơn La). Đây là vùng thuần nông, đa phần người dân là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp truyền thống và luôn chịu tác động mạnh từ thiên tai, dịch bệnh. Trong những năm đầu thành lập, HTX chỉ có 8 thành viên, cơ sở vật chất hạn chế và thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ ống, lũ quét, mưa bão. Giai đoạn 2017-2018, nhiều diện tích hoa màu bị cuốn trôi; đến năm 2021 tiếp tục chịu tác động của dịch COVID-19; năm 2024 bão và gió lốc làm hư hỏng hệ thống nhà màng và cây trồng. Những khó khăn liên tiếp khiến sản xuất nông nghiệp của địa phương thiếu ổn định, thu nhập người dân thấp và rủi ro cao.
Tuy vậy, với quyết tâm của Ban lãnh đạo, sự đồng lòng của các thành viên và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương, HTX từng bước củng cố tổ chức, mở rộng quy mô sản xuất. Từ tám thành viên ban đầu, HTX hiện có 14 thành viên chính thức và 40 hộ liên kết, cùng 28 lao động làm việc thường xuyên, trong đó 90% là đồng bào dân tộc thiểu số có hoàn cảnh khó khăn. Vốn điều lệ của HTX cũng tăng mạnh, từ 800 triệu đồng ban đầu lên 6,5 tỷ đồng. Việc gia tăng vốn góp và số hộ thành viên cho thấy, sự tin tưởng của người dân đối với mô hình kinh tế tập thể và hiệu quả thực tiễn từ hoạt động liên kết sản xuất của HTX.
Sự thay đổi rõ nét nhất của HTX Mường Tấc thể hiện ở diện tích canh tác. Nếu ban đầu HTX chỉ sản xuất trên quy mô 3 ha, thì đến nay đã mở rộng lên 10 ha và liên kết thêm hơn 40 ha tại các xã Huy Hạ, Huy Tường, Huy Tân, Mường Thải, Mường Do và Kim Bon. Các hộ tham gia liên kết được hướng dẫn quy trình sản xuất an toàn, sử dụng giống chất lượng, ứng dụng cơ giới hóa, từ đó nâng cao năng suất, chất lượng nông sản và giảm rủi ro trong sản xuất. Đây là nền tảng quan trọng để HTX hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp theo hướng bền vững cho vùng khó khăn của xã Phù Yên.
Đột phá từ liên kết sản xuất và bao tiêu nông sản
Một trong những bước tiến quan trọng của HTX Mường Tấc là chuyển mạnh từ mô hình sản xuất truyền thống sang ứng dụng công nghệ cao. Từ năm 2022, HTX đầu tư khu nhà màng, nhà lưới với diện tích 5.200 m2, áp dụng quy trình VietGAP theo hướng hữu cơ, nhằm tạo ra sản phẩm chất lượng cao và đáp ứng thị trường ổn định. Hệ thống tưới nước tiết kiệm Israel, ánh sáng hỗ trợ sinh trưởng, làm mát không khí và sử dụng phân bón hữu cơ từ chế phẩm sinh học giúp cây trồng đạt chất lượng tốt, an toàn và năng suất cao hơn. Nhiều giống cây trồng mới có giá trị được đưa vào sản xuất như dưa lưới Nhật ruột xanh Ichiba, dưa hoàng kim, dưa baby, dưa lê siêu ngọt, cùng các loại cam, bưởi, ổi, táo, bí, cà chua…
Nhờ mô hình liên kết sản xuất theo tiêu chuẩn đồng nhất, sản lượng từ khu nhà màng đạt kết quả ấn tượng trong 3 năm gần đây. Dưa hoàng kim đạt 10 tấn, dưa lưới Nhật Ichiba đạt 2 tấn, dưa lê đạt 5 tấn và dưa baby đạt 75 tấn. Doanh thu từ cây ăn quả công nghệ cao vượt 2,6 tỷ đồng, cao hơn nhiều lần so với trồng rau truyền thống. Cùng với đó, các loại rau củ khác duy trì sản lượng khoảng 200 tấn mỗi năm, mang lại doanh thu gần 2 tỷ đồng. HTX còn phát triển các cây lâu năm như táo ngọt, na, hồng xiêm, chanh tứ quý và nho sữa Hàn Quốc theo hướng công nghệ cao, kết hợp trồng xen rau màu để nâng hiệu quả canh tác. Những kết quả này cho thấy, mô hình liên kết sản xuất đã giúp nông dân tăng thu nhập bền vững và giảm phụ thuộc vào mùa vụ - yếu tố thường khiến các hộ vùng khó khăn rơi vào tình trạng bấp bênh về kinh tế.
HTX cũng là đầu mối bao tiêu sản phẩm cho 40 hộ liên kết, từ khâu giống, vật tư, hướng dẫn kỹ thuật đến thu mua sản phẩm. Nhờ đó, các hộ nông dân không còn lo đầu ra hay tình trạng ép giá. HTX được cấp chứng nhận VietGAP lần đầu năm 2019 và chứng nhận lại năm 2022; nhãn hiệu “Rau an toàn Sơn La” được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp năm 2020, tạo lợi thế lớn khi kết nối những thị trường lớn ở Hà Nội và các tỉnh lân cận.
Song song với nông nghiệp, HTX mở rộng thêm dịch vụ cây xanh, cây hoa từ cuối năm 2023, mang lại lợi nhuận khoảng 100 triệu đồng trong năm 2024. Đây là bước đa dạng hóa nguồn thu, góp phần tăng hiệu quả hoạt động và tạo thêm việc làm cho lao động địa phương. Nhiều lao động làm việc tại HTX có thu nhập 50-70 triệu đồng mỗi năm; thu nhập của thành viên đạt bình quân 120 triệu đồng mỗi năm - con số rất có ý nghĩa đối với một vùng đồng bào dân tộc thiểu số như xã Phù Yên.
Không chỉ tập trung vào lợi ích kinh tế, HTX còn tích cực tham gia các hoạt động xã hội, hỗ trợ phòng chống thiên tai, đóng góp quỹ vì người nghèo và ủng hộ chống dịch COVID-19. Những đóng góp này khẳng định vai trò của HTX không chỉ là đơn vị sản xuất mà còn là lực lượng quan trọng trong cộng đồng, gắn kết người dân trong phát triển nông thôn bền vững.
Góp phần giảm nghèo bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số
Trong nhiều năm, xã Phù Yên luôn là vùng có tỷ lệ hộ nghèo cao của tỉnh Sơn La. Việc hình thành mô hình HTX liên kết theo chuỗi giá trị đã tạo hướng đi mới, giúp nông dân tiếp cận cách sản xuất hiện đại, giảm phụ thuộc vào thương lái và tăng khả năng chống chịu trước biến động thị trường. Khi người dân tham gia HTX, họ được hỗ trợ giống, công nghệ, đồng thời có đầu ra ổn định thông qua hợp đồng bao tiêu. Nhờ đó, rủi ro trong sản xuất giảm đáng kể và thu nhập ngày càng tăng. Điều này đúng với tinh thần của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, nhấn mạnh việc hỗ trợ sinh kế gắn với mô hình sản xuất hiệu quả và bền vững.
HTX Mường Tấc cũng tạo công ăn việc làm ổn định tại chỗ cho bà con. Toàn bộ 28 lao động của HTX đều là người bản địa, trong đó 90% là đồng bào dân tộc thiểu số. Thu nhập ổn định tạo điều kiện để các hộ dân cải thiện đời sống, đầu tư cho con cái học tập và từng bước thoát nghèo. Việc mở rộng diện tích liên kết thêm hơn 40 ha còn tạo động lực để nhiều hộ khác tham gia, lan tỏa mô hình sản xuất hiện đại ra cộng đồng địa phương.
Song song với nâng thu nhập, HTX chú trọng bảo vệ môi trường khi áp dụng quy trình sản xuất VietGAP, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học. Cách làm này phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững tại các vùng dân tộc thiểu số và giúp bảo vệ nguồn đất, nguồn nước của địa phương. Đây cũng là cơ sở để HTX tiếp tục nhận được sự đánh giá cao từ các cấp chính quyền. Trong những năm qua, HTX được nhận nhiều bằng khen của UBND tỉnh Sơn La, Liên minh HTX Việt Nam và UBND huyện Phù Yên (trước sáp nhập) nhờ những đóng góp trong phong trào kinh tế tập thể, xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.
Đáng chú ý, doanh thu của HTX duy trì ổn định qua các năm, đạt 1,44 tỷ đồng năm 2022, gần 2 tỷ đồng năm 2023 và 1,48 tỷ đồng năm 2024. Dù không phải con số quá lớn, nhưng đây là nguồn thu bền vững, có tác động trực tiếp đến thu nhập của các thành viên và hộ liên kết, khẳng định hiệu quả của mô hình kinh tế tập thể trong vùng khó khăn.
Nhìn lại chặng đường gần 8 năm, HTX Mường Tấc đã chứng minh rằng, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị không chỉ là giải pháp kinh tế mà còn là con đường giảm nghèo bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số. Từ một HTX nhỏ, Mường Tấc đã trở thành mô hình tiêu biểu, tạo sinh kế ổn định cho người dân, nâng cao giá trị nông sản và góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo bền vững tại xã Phù Yên./.