Chương trình Mục tiêu quốc gia tích hợp: Đổi mới quản lý vốn để tránh phân tán nguồn lực

Cơ chế "vốn một dòng" và phân cấp triệt để

Điểm mới quan trọng nhất trong quản lý vốn giai đoạn này là việc chuyển đổi sang cơ chế tổng vốn tích hợp. Thay vì phân bổ riêng rẽ từng dòng vốn cho giảm nghèo, nông thôn mới hay vùng dân tộc thiểu số, nguồn ngân sách Trung ương sẽ được rót về địa phương theo một đầu mục duy nhất.

Cơ chế này đi kèm với việc phân cấp, trao quyền tối đa cho cấp huyện và xã. Địa phương được chủ động điều phối nguồn vốn giữa các dự án thành phần dựa trên nhu cầu thực tế. Điều này giúp chấm dứt tình trạng "thừa vốn dự án này nhưng thiếu vốn dự án kia" đồng thời rút ngắn thời gian phê duyệt từ hàng tháng xuống còn vài tuần.

Ưu tiên "vốn mồi" và đòn bẩy xã hội hóa

Trong cơ chế mới, ngân sách nhà nước không còn đóng vai trò là nguồn chi trả toàn bộ, mà được xác định là "vốn mồi". Chính sách mới tập trung vào các công trình hạ tầng mang tính kết nối và lan tỏa trong đó về tín dụng ưu đãi, một phần đáng kể nguồn vốn được ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội để cho vay trực tiếp vào các mô hình kinh tế tuần hoàn và khởi nghiệp nông thôn.

Trong hợp tác công tư (PPP), lần đầu tiên các dự án hạ tầng quy mô nhỏ tại nông thôn như trung tâm logistics, khu chế biến nông sản... được khuyến khích đầu tư theo hình thức PPP với các ưu đãi đặc biệt về thuế và đất đai cho doanh nghiệp.

Cơ chế "vốn gắn với kết quả"

Thay vì giải ngân dựa trên khối lượng xây lắp đơn thuần, chương trình 2026 - 2035 áp dụng rộng rãi cơ chế giải ngân dựa trên kết quả đầu ra. Ví dụ, vốn cho dự án nước sạch chỉ được thanh quyết toán khi các hộ dân thực sự có nước đạt chuẩn để sử dụng; vốn cho chuyển đổi số chỉ được giải ngân khi các dịch vụ công trực tuyến phát sinh giao dịch thực tế. Cơ chế này buộc các chủ đầu tư phải chú trọng vào chất lượng và hiệu quả sử dụng công trình sau đầu tư, tránh tình trạng "xây xong để đấy" gây lãng phí.

Giám sát số và tính minh bạch tuyệt đối

Toàn bộ quy trình từ phân bổ, giải ngân đến quyết toán vốn được thực hiện trên hệ thống quản lý thông tin chương trình MTQG (MIS). Người dân và các tổ chức cộng đồng có thể giám sát trực tiếp tiến độ của các dự án tại địa phương thông qua ứng dụng di động.

Sự tham gia của cộng đồng vào việc "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân thụ hưởng" không chỉ là khẩu hiệu mà được cụ thể hóa bằng quyền quyết định một phần ngân sách địa phương thông qua các cuộc họp cộng đồng.

Những cơ chế đặc thù về vốn trong chương trình MTQG tích hợp chính là "luồng gió mới" giúp khơi thông các điểm nghẽn về tài chính. Sự minh bạch, linh hoạt và thực dụng trong quản lý vốn sẽ là bảo chứng cao nhất để nông thôn Việt Nam tiến nhanh, tiến mạnh và bền vững trong thập kỷ tới./.

{NP}