Phát triển du lịch xanh gắn với bảo tồn văn hóa ở vùng cao, biên giới

Việc gắn phát triển du lịch với bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường không chỉ tạo sinh kế ổn định cho người dân, mà còn góp phần giữ gìn bản sắc, lan tỏa hình ảnh đẹp về con người và vùng đất biên cương của Tổ quốc.

Thuận lợi và thách thức trong phát triển du lịch xanh vùng biên

Những năm gần đây, du lịch vùng cao, biên giới đã có bước chuyển mình tích cực, dần trở thành điểm sáng trong bức tranh phát triển kinh tế - xã hội khu vực miền núi. Nhiều địa phương đã từng bước hình thành các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái gắn với bảo tồn văn hóa bản địa. Đây là minh chứng rõ nét cho định hướng phát triển “xanh - bản sắc - bền vững” đang đi đúng hướng.

Thuận lợi và thách thức trong phát triển du lịch xanh vùng biên

Những năm gần đây, du lịch vùng cao, biên giới đã có bước phát triển tích cực, từng bước hình thành các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái gắn với bảo tồn văn hóa bản địa, khẳng định hướng đi “xanh - bản sắc - bền vững” là phù hợp.

Tuy nhiên, phát triển du lịch xanh ở khu vực này vẫn đối mặt nhiều khó khăn. Hạ tầng giao thông còn hạn chế, nhiều điểm du lịch xa trung tâm, khó kết nối; nguồn nhân lực, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), thiếu kỹ năng, ngoại ngữ và kiến thức quản lý. Công tác quy hoạch, quản lý, xúc tiến du lịch chưa đồng bộ; một số mô hình phát triển tự phát, tiềm ẩn nguy cơ thương mại hóa văn hóa, khai thác quá mức tài nguyên.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu và suy giảm sinh thái đặt ra thách thức lớn, đòi hỏi quản lý chặt chẽ để không làm tổn hại môi trường, cảnh quan và bản sắc - những giá trị cốt lõi của vùng cao.

Vì vậy, phát triển du lịch xanh, du lịch cộng đồng ở vùng biên đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành, từ quy hoạch phát triển bền vững, đầu tư hạ tầng đến nâng cao nhận thức, năng lực cho người dân địa phương.

Trong bối cảnh đó, việc Chính phủ ban hành Nghị quyết số 82/NQ-CP về đẩy nhanh phục hồi, tăng tốc phát triển du lịch hiệu quả, bền vững, cùng với Chương trình hành động Du lịch xanh giai đoạn 2023-2025, đã tạo hành lang chính sách quan trọng. Phát triển du lịch xanh, du lịch cộng đồng chính là cách cụ thể hóa mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau”, khi mỗi bản làng trở thành điểm đến, mỗi người dân trở thành “đại sứ văn hóa”, góp phần phát triển hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và con người.

Phát huy lợi thế tự nhiên và bản sắc văn hóa bản địa

Vùng cao, biên giới Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với cảnh quan hùng vĩ, khí hậu mát lành và hệ sinh thái đa dạng, là điều kiện lý tưởng để phát triển du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng. Mỗi địa phương, mỗi dân tộc đều sở hữu những giá trị văn hóa, phong tục, ẩm thực riêng biệt, tạo nên bản sắc khó trộn lẫn.

Tây Bắc nổi tiếng với ruộng bậc thang Mù Cang Chải, bản Cát Cát, cao nguyên đá Đồng Văn hay cao nguyên Mộc Châu, nơi du khách có thể trải nghiệm không gian văn hóa của các dân tộc Mông, Dao, Tày giữa đại ngàn hùng vĩ. Ở Tây Nguyên, những buôn làng Ê Đê, Ba Na, Gia Rai cuốn hút bởi không gian cồng chiêng, nhà rông, lễ hội truyền thống giàu bản sắc. Dọc dải biên cương phía Nam, văn hóa Khmer, Chăm với kiến trúc chùa tháp, nghề dệt thổ cẩm, làm gốm truyền thống… đã trở thành điểm nhấn đặc sắc của du lịch văn hóa.

Bên cạnh lợi thế tự nhiên và văn hóa, hệ thống chính trị cơ sở, đặc biệt là lực lượng Bộ đội Biên phòng, đóng vai trò quan trọng trong giữ gìn an ninh, trật tự, tạo môi trường ổn định cho phát triển du lịch. Các đồn Biên phòng không chỉ bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, mà còn tích cực hỗ trợ bà con xây dựng nông thôn mới, cải thiện sinh kế. Việc lồng ghép phát triển du lịch xanh trong các chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi là hướng đi phù hợp với xu thế phát triển bền vững toàn cầu.

Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, du lịch xanh, du lịch cộng đồng đang tạo ra những chuyển biến sâu sắc trong đời sống đồng bào vùng cao, biên giới. Nhiều bản làng trước kia nghèo khó nay đã trở thành điểm đến hấp dẫn, nơi người dân tự tin đón khách, giới thiệu văn hóa quê hương bằng niềm tự hào.

Hiệu quả lớn nhất của du lịch xanh là giúp người dân thay đổi tư duy phát triển, từ sản xuất tự cung, tự cấp sang làm du lịch gắn với bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường. Khi được hưởng lợi trực tiếp, người dân trở thành chủ thể tích cực gìn giữ bản sắc, giảm tâm lý trông chờ, ỷ lại. Du lịch cộng đồng cũng góp phần giữ chân người trẻ ở lại quê hương, khuyến khích thanh niên dân tộc khởi nghiệp, phát triển nông sản sạch, dịch vụ du lịch.

Phát triển du lịch văn hóa, du lịch xanh, du lịch cộng đồng là hướng đi đúng đắn, vừa bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, vừa tạo sinh kế bền vững cho đồng bào vùng cao, biên giới. Để hướng đi này thực sự hiệu quả, cần sự đồng hành của Nhà nước trong quy hoạch, đầu tư hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực; sự chủ động của chính quyền địa phương và đặc biệt là sự tham gia tích cực của người dân - những chủ thể sáng tạo, gìn giữ và lan tỏa bản sắc quê hương.

Khi du lịch phát triển hài hòa với thiên nhiên và con người, vùng cao, biên giới không chỉ là phên giậu vững chắc của Tổ quốc, mà còn trở thành không gian sống xanh, văn minh và giàu bản sắc trong tiến trình phát triển bền vững của đất nước./.

AD