Khi khoa học công nghệ “nở hoa” trên mảnh đất quê hương

Đất chọn người, người giữ đất

Không phải ngẫu nhiên mà Bình Lục trở thành vùng trồng hoa nổi tiếng. Khu đất nơi gia đình ông Đại canh tác nằm gần sông, địa hình cao ráo, thoát nước tốt - lợi thế đặc biệt quan trọng với cây hoa vốn rất nhạy cảm với ngập úng.

Nguồn nước tưới được lấy trực tiếp từ sông, không nhiễm sắt, giúp giữ được độ màu mỡ tự nhiên của đất. Đây là điều kiện nền tảng để cây hoa phát triển khỏe, rễ ăn sâu, thân vững, cho màu sắc tươi và giữ được độ bền của hoa sau khi cắt.

Nhưng với ông Đại, “đất tốt chỉ là một nửa của câu chuyện”. Nửa còn lại nằm ở cách con người ứng xử với đất. Vì vậy, khâu cải tạo đất luôn được đặt lên hàng đầu. Phân hữu cơ được sử dụng xuyên suốt, đất được rửa trôi lượng dư thuốc bảo vệ thực vật, hạn chế tối đa thoái hóa đất. Theo ông, nếu lạm dụng phân hóa học, đất chỉ “khỏe” được vài vụ, nhưng với hữu cơ, đất có thể duy trì chất lượng tới hàng chục năm.

Bước ngoặt 2006: Khi nhà lưới xuất hiện

Năm 2006 đánh dấu bước ngoặt lớn khi ông Đại được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hà Nam (cũ) và Viện Nghiên cứu Rau quả chọn làm điểm ứng dụng mô hình trồng hoa trong nhà lưới. Từ đây, vườn hoa truyền thống lộ thiên chuyển mình thành một hệ sinh thái bán tự động, mọi thứ được tính toán bằng số liệu thay vì dựa vào kinh nghiệm cảm tính.

Hệ thống tưới nước và phun thuốc trừ sâu được tự động hóa hoàn toàn, có thể điều khiển từ xa. Diện tích hoạt động của hệ thống khoảng 300 m², được lập trình dựa trên độ ẩm đất. Khi độ ẩm cao, thời gian tưới sẽ được rút ngắn, tránh dư nước làm thối rễ. Khi độ ẩm thấp, hệ thống sẽ tự động tăng thời gian tưới. “Chỉ cần ngồi nhà, cầm điều khiển là tưới được cả vườn”, ông Đại chia sẻ.

Máy móc dần thay thế sức người ở khâu làm đất, lên luống, giúp giảm đáng kể lao động thủ công. Riêng khâu cắt mầm và nhân giống vẫn phải làm thủ công, bởi đây là công đoạn đòi hỏi sự khéo léo và cảm nhận tinh tế, điều mà máy móc chưa thể thay thế được kinh nghiệm của người trồng hoa.

Đáng chú ý, ông Đại đã thay đổi thiết kế nhà lưới, thay vì che kín cả bốn phía, ông chỉ làm mái che bên trên. Cách làm này giúp không khí lưu thông tốt hơn, tránh tích nhiệt, giảm sốc nhiệt cho cây, đặc biệt trong những ngày nắng nóng gay gắt.

Tính đúng ngày, nở đúng lễ

Nghề trồng hoa với gia đình ông Đại không phải là lựa chọn tức thời mà là truyền thống từ năm 1999, kế thừa từ thế hệ trước. Gần 25 năm gắn bó với cây hoa đã tạo nên một “kho kinh nghiệm sống” mà không giáo trình nào thay thế được.

Ông hiểu rất rõ chu kỳ sinh trưởng của từng loại hoa, có giống cần 120 ngày, có giống chỉ 85-90 ngày, thậm chí có giống chỉ cần khoảng 70 ngày để nở. Không chỉ vậy, ông còn nắm vững đặc tính sâu bệnh của từng giống. Ví dụ, hoa trắng dễ thu hút bọ trĩ hơn, trong khi hoa đỏ và tím ít bị hơn. Từ đó, ông xây dựng quy trình phòng trừ sâu bệnh riêng cho từng nhóm màu hoa thay vì áp dụng một cách đại trà.

Không dừng lại ở sản xuất, ông Đại còn thể hiện tư duy kinh tế rất rõ nét. Vườn nhà ông sẽ chia thành từng khóm cho mỗi dịp đặc biệt và tính toán chính xác thời điểm xuống giống để hoa nở đúng các dịp lễ, Tết: mùng 1 tháng 11 âm lịch, Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán… giúp tạo thu nhập đều đặn quanh năm.

Hiện nay, sản phẩm hoa của gia đình ông được tiêu thụ bởi thương lái từ nhiều địa phương: Phủ Lý, các tỉnh miền Trung, thậm chí vào tận Quảng Trị.

Ông không phải đi tìm thị trường. Các đầu mối thương lái chủ động đặt hàng theo lịch. Nhờ xây dựng được thương hiệu, chỉ cần khách đặt, sau khoảng 7 ngày là có thể giao hàng đúng số lượng, đúng chất lượng.

Hoạt động sản xuất diễn ra quanh năm, từ vụ đông sang vụ hè, giúp nguồn thu được duy trì đều đặn. Mỗi tháng, lượng cây giống xuất ra thị trường dao động từ 300.000 cây (trái vụ) đến 500.000-600.000 cây (chính vụ).

Khả năng “đọc vị” thời tiết để tránh rủi ro

Thời tiết miền Bắc vốn thất thường, là “kẻ thù” lớn nhất của nghề trồng hoa. Nhưng với ông Đại, thời tiết không phải yếu tố bị động mà là dữ liệu cần được “đọc” và xử lý.

Ông theo dõi thường xuyên các bản tin dự báo sớm để tính toán thời gian thắp điện, điều chỉnh nhiệt độ trong nhà lưới, đạt độ chính xác khoảng 70-80%. Nhờ đó, tránh được phần lớn các vụ thất bại do rét đậm, rét hại.

Khi nhiệt độ xuống dưới 10°C kéo dài cả tuần, cây hoa gần như ngừng sinh trưởng. Sau đó, ông sẽ chủ động “bù nhiệt” để kích thích cây phát triển trở lại, đảm bảo tiến độ ra hoa không bị lệch quá nhiều so với kế hoạch.

Không ngừng đổi mới - Chìa khóa của sự bền vững

Điều đáng trân trọng nhất ở ông Đại không chỉ là kinh nghiệm, mà là tinh thần học hỏi không ngừng. Ông tự mày mò, tìm hiểu thiết bị, công cụ mới để tăng hiệu quả lao động.

Ví dụ điển hình là việc sử dụng bạt đen chuyên dụng để kìm hãm sự phát triển của cỏ dại nhưng vẫn giữ được độ thoát nước. Chỉ cần phủ bạt trong 5-7 ngày là có thể kiểm soát cỏ dại hiệu quả, cây hoa vẫn quang hợp, tăng trưởng bình thường. Loại bạt này có thể sử dụng liên tục trong 5 năm, giúp tiết kiệm cả chi phí lẫn công lao động.

Từ một mô hình đến một định hướng phát triển nông nghiệp bền vững

Nhà lưới, hệ thống tưới tự động, giống hoa chất lượng cao chỉ là phần “vỏ” của mô hình. Phần “ruột” nằm ở tư duy sản xuất khoa học nhờ biết tính toán, biết dự báo, biết quản trị rủi ro và biết đón đầu thị trường.

Mô hình trồng hoa của ông Đại không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho gia đình, mà còn mở ra một hướng đi cho nông nghiệp Bình Lục, đó là sản xuất dựa trên khoa học công nghệ, giảm phụ thuộc vào may rủi thời tiết, tăng giá trị trên cùng một đơn vị diện tích đất.

Địa lợi của đất ven sông, thiên thời từ sự hỗ trợ của khoa học công nghệ, và nhân hòa từ bàn tay, khối óc của người nông dân giàu kinh nghiệm - ba yếu tố ấy đã hội tụ đầy đủ trong mô hình trồng hoa nhà lưới của ông Đại.

Từ đó, không chỉ hoa nở rực rỡ mỗi mùa vụ, mà còn “nở” ra một tư duy làm nông mới, khoa học hơn, bền vững hơn và chủ động hơn trước tương lai./.

TC