Việt Nam có đầy đủ cơ hội bứt phá trên thị trường tài sản số

Việt Nam, với tốc độ tiếp cận công nghệ nhanh và cộng đồng người dùng đông đảo, đang đứng trước một thời điểm mang tính bước ngoặt: Chính thức thí điểm và từng bước vận hành một thị trường tài sản số có quản lý, minh bạch và an toàn.

Việt Nam - thị trường tài sản số lớn nhưng còn ở “vùng chuyển tiếp”

Chia sẻ tại hội thảo chuyên đề “Vận hành và giám sát thị trường tài sản số”, do Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) tổ chức mới đây, bà Lê Vũ Hương Quỳnh, Giám đốc Phát triển Tether khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) cho biết, Việt Nam đang ở một vị thế rất đặc biệt so với nhiều quốc gia trong khu vực. Theo các thống kê quốc tế, Việt Nam thường xuyên nằm trong top 5 thị trường tài sản số lớn nhất thế giới, với khoảng 17-18 triệu người dùng, tương đương gần 20% dân số.

Con số này phản ánh rõ mức độ quan tâm và mức độ thâm nhập sâu của tài sản mã hóa vào đời sống kinh tế - xã hội Việt Nam. Tuy nhiên, nghịch lý nằm ở chỗ, trong khi quy mô người dùng rất lớn, thị trường vẫn chưa có một khung pháp lý đầy đủ để quản lý, giám sát và bảo vệ các chủ thể tham gia.

Theo bà Lê Vũ Hương Quỳnh, Việt Nam không chỉ có lợi thế về quy mô người dùng, mà còn có dư địa rất lớn để ứng dụng blockchain và tài sản số vào tăng trưởng kinh tế. Việt Nam là một trong những quốc gia nhận kiều hối lớn trên thế giới, với khoảng 16-17 tỷ USD mỗi năm, đồng thời có hoạt động xuất nhập khẩu mạnh mẽ với nhiều thị trường quốc tế.

“Đây chính là những lĩnh vực mà công nghệ blockchain và tài sản mã hóa có thể phát huy hiệu quả rõ nét, đặc biệt trong thanh toán xuyên biên giới, giảm chi phí trung gian và tăng tốc độ giao dịch”, bà Lê Vũ Hương Quỳnh nhấn mạnh.

Khung pháp lý thí điểm: Bước đi thận trọng nhưng cần thiết

Một trong những điểm nhấn quan trọng là việc Việt Nam đã bắt đầu xây dựng hành lang pháp lý cho thị trường tài sản số. Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 222/2025/QH15 về việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, trong đó đề cập đến các cơ chế thí điểm liên quan đến sàn giao dịch tài sản mã hóa và hoạt động đầu tư tài sản số.

Tiếp đó, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm. Theo các chuyên gia, đây là một bước đi mang tính “sandbox” - thử nghiệm có kiểm soát, vừa tạo không gian cho đổi mới sáng tạo, vừa đặt ra các yêu cầu nghiêm ngặt về an ninh, an toàn hệ thống và bảo vệ nhà đầu tư.

Bà Lê Vũ Hương Quỳnh cho rằng, trong vòng 2 - 3 năm tới, tài sản số sẽ tiếp tục là một xu hướng lớn trên toàn cầu. Việc Việt Nam chủ động xây dựng khuôn khổ pháp lý ngay từ bây giờ sẽ giúp tránh được những cú sốc, rủi ro hệ thống và hệ lụy xã hội có thể phát sinh nếu thị trường phát triển tự phát.

Theo đó, hai trụ cột được đánh giá có tiềm năng lớn nhất đối với Việt Nam là chuyển tiền xuyên biên giới bằng tài sản số và token hóa tài sản thực. Khi có khung pháp lý ổn định, minh bạch và có tính tuân thủ cao, đây có thể trở thành động lực mới cho tăng trưởng kinh tế số.

Stablecoin: Công nghệ sẵn sàng, thách thức nằm ở quản trị

Một nội dung thu hút sự quan tâm lớn là câu chuyện phát triển stablecoin - loại tài sản số được neo giá theo tiền pháp định. Theo bà Lê Vũ Hương Quỳnh, xét về mặt công nghệ, việc phát hành một đồng stablecoin nội địa hiện nay không còn là bài toán khó.

Với các nền tảng blockchain sẵn có, một cơ quan quản lý hoặc doanh nghiệp (DN) hoàn toàn có thể tạo ra một đồng stablecoin neo với tiền pháp định chỉ trong vòng vài phút. Nhiều DN tại châu Âu đã áp dụng mô hình này và tuân thủ các quy định nghiêm ngặt của khung pháp lý MiCA.

Tuy nhiên, yếu tố quyết định sự thành công của stablecoin không nằm ở công nghệ, mà nằm ở khung pháp lý và cơ chế quản trị. Một đồng stablecoin chỉ có thể vận hành bền vững khi đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về dự trữ, minh bạch, kiểm toán và báo cáo, đồng thời được phép phát hành trong khuôn khổ pháp luật của quốc gia sở tại.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, mỗi quốc gia có cách tiếp cận khác nhau. Singapore cho phép phát hành stablecoin dưới sự giám sát chặt chẽ, trong khi Thái Lan lựa chọn mô hình “gameable money” - tiền số có phạm vi sử dụng giới hạn, phục vụ các mục tiêu cụ thể như thanh toán cho du lịch.

Theo bà Lê Vũ Hương Quỳnh, để một stablecoin có thể được chấp nhận rộng rãi, cần hội tụ ba yếu tố cốt lõi: Kịch bản sử dụng rõ ràng, tính thanh khoản cao và mạng lưới phân phối (distribution network) hiệu quả. Đây cũng chính là lý do khiến Tether USD (USDT) trở thành stablecoin phổ biến nhất thế giới hiện nay.

Sàn giao dịch tài sản số: Khác biệt căn bản với chứng khoán truyền thống

Phân tích về mô hình vận hành sàn giao dịch tài sản số, ông Huỳnh Quốc Nam, Trưởng bộ phận Phát triển Kinh doanh OKX APAC cho rằng, sự khác biệt so với thị trường chứng khoán truyền thống là rất lớn.

Nếu thị trường chứng khoán hoạt động theo khung giờ cố định, thì thị trường tài sản mã hóa vận hành 24/24 giờ, không có ngày nghỉ và mang tính toàn cầu. Điều này đòi hỏi hạ tầng công nghệ cực kỳ mạnh, có khả năng vận hành liên tục, hạn chế tối đa thời gian bảo trì.

Bên cạnh đó, tính thanh khoản là yếu tố sống còn. Trong những giai đoạn thị trường biến động mạnh, nhà đầu tư phải có khả năng rút tài sản bất cứ lúc nào. Nếu sàn không đảm bảo được thanh khoản, rủi ro hệ thống sẽ gia tăng đáng kể.

Một điểm khác biệt quan trọng nữa là cơ chế lưu ký và minh bạch tài sản. Trên thị trường chứng khoán, tài sản được lưu ký thông qua nhiều đơn vị trung gian. Trong khi đó, trên sàn giao dịch tài sản số, giao dịch và lưu trữ diễn ra trực tiếp, tài sản có thể rời khỏi sàn ngay sau khi giao dịch hoàn tất. Điều này đòi hỏi các sàn phải áp dụng cơ chế bảo chứng tài sản, cho phép nhà đầu tư kiểm tra đối chứng 1:1 giữa tài sản người dùng và tài sản của sàn.

Ngoài ra, thị trường tài sản số có biên độ dao động giá rất lớn, không bị giới hạn như chứng khoán. Có những tài sản có thể biến động 50 - 100% chỉ trong một ngày, đòi hỏi nhà đầu tư phải có kiến thức và khả năng quản trị rủi ro tốt hơn.

An ninh mạng - nền tảng sống còn của thị trường tài sản số

Theo ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), thách thức lớn nhất khi vận hành thị trường tài sản số chính là an ninh, an toàn hệ thống. Đây là yếu tố tiên quyết để bảo vệ người dùng và xây dựng niềm tin thị trường.

Giao dịch tài sản số diễn ra 24/7, xuyên biên giới, khiến nguy cơ tấn công mạng, lừa đảo và gian lận gia tăng. Trong khi đó, Việt Nam vẫn đang thiếu hụt nguồn nhân lực an ninh mạng có hiểu biết sâu về tài chính và blockchain.

Dù vậy, ông Vũ Duy Hiền đánh giá Việt Nam có nền tảng tốt về an ninh mạng, với đội ngũ kỹ sư giàu kinh nghiệm trong việc truy vết, điều tra các vụ lừa đảo và tấn công hệ thống. Vấn đề cốt lõi là cần chuyển đổi tư duy sang mô hình “security by design” - an ninh được tích hợp ngay từ khâu thiết kế hệ thống, thay vì chỉ xử lý sự cố sau khi xảy ra.

Đào tạo và nâng cao nhận thức: Chìa khóa cho phát triển bền vững

Trong bối cảnh phát triển, đào tạo là trụ cột không thể thiếu để thị trường tài sản số vận hành an toàn. Theo bà Lê Vũ Hương Quỳnh, hoạt động đào tạo cần được triển khai đồng thời cho ba nhóm: Cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Với cơ quan quản lý, việc hiểu rõ cơ chế vận hành thị trường sẽ giúp xây dựng chính sách sát thực tế. Với DN, đào tạo giúp nâng cao năng lực tuân thủ, quản trị thanh khoản và an ninh mạng. Với nhà đầu tư, kiến thức chính là “lá chắn” quan trọng nhất để tránh rủi ro và lừa đảo.

Ông Huỳnh Quốc Nam cho biết, OKX sẵn sàng phối hợp đào tạo, chuyển giao công nghệ và xây dựng các nền tảng học trực tuyến, giúp nhà đầu tư và DN Việt Nam tiếp cận kiến thức chuẩn mực quốc tế.

Với khoảng 20 triệu người quan tâm tới tài sản số, Việt Nam đang đứng trước một thị trường vừa tiềm năng, vừa nhiều thách thức. Theo các chuyên gia, nhà đầu tư cần tỉnh táo, tránh bị cuốn theo các lời mời gọi lợi nhuận cao bất thường và chỉ tham gia các sàn giao dịch có uy tín, minh bạch và được cấp phép./.

Hoàng Linh