Lào Cai: Đánh thức giá trị di sản văn hóa các dân tộc
Sở hữu kho tàng di sản văn hóa phong phú của đa dân tộc, Lào Cai đang đẩy mạnh bảo tồn, tôn vinh và phát huy giá trị di sản truyền thống, coi đây là nền tảng tinh thần và nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Sau khi hợp nhất, tỉnh Lào Cai có diện tích tự nhiên 13.256,92 km², với 182,086 km đường biên giới giáp tỉnh Vân Nam (Trung Quốc). Toàn tỉnh hiện có 1.778.785 người, thuộc 34 nhóm ngành dân tộc anh em sinh sống tại 99 xã, phường; trong đó đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm trên 57,6%. Sự đa dạng của các dân tộc đã tạo nên cho Lào Cai một kho tàng di sản văn hóa hết sức đa dạng, phong phú và đặc sắc.
Được sự quan tâm, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh cùng sự vào cuộc của các cấp, ngành và nhân dân, công tác xây dựng, phát triển văn hóa, con người Lào Cai gắn với giá trị di sản truyền thống thời gian qua đạt nhiều bước tiến quan trọng, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, là nguồn lực, sức mạnh nội sinh góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Giai đoạn 2020 - 2025, Lào Cai chú trọng khai thác tiềm năng, thế mạnh di sản văn hóa dân tộc. Tỉnh đã lập hồ sơ và được UNESCO ghi danh thêm 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại - “Nghệ thuật Xòe Thái”, nâng tổng số di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại tại tỉnh lên 4 di sản.
Tỉnh cũng đã tiến hành tổng kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể và lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh 21 di sản mới, nâng tổng số di sản văn hóa của Lào Cai lên 56 - trở thành một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Bên cạnh đó, tỉnh đã khảo sát, lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng 01 di tích cấp quốc gia; đề nghị UBND tỉnh xếp hạng 47 di tích cấp tỉnh, nâng tổng số di tích được xếp hạng lên 207. Trong đó có: 1 di tích quốc gia đặc biệt - danh thắng Ruộng bậc thang Mù Cang Chải; 34 di tích quốc gia; 172 di tích cấp tỉnh.
Từ nhiều nguồn vốn khác nhau, Lào Cai đã tu bổ 20 di tích cấp quốc gia, gồm: 2 di tích từ nguồn vốn Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Dinh Hoàng A Tưởng; Di tích khảo cổ Hắc Y - Đại Cại); 18 di tích tu bổ bằng ngân sách địa phương và nguồn xã hội hóa như: Di tích Bến Âu Lâu, Di tích Căng và Đồn Nghĩa Lộ, đèo Lũng Lô, đền Đông Cuông (miếu Cô Bé, miếu Cậu Bé), Chiến khu Vần, đồn Phố Lu, đồn Phố Ràng, danh thắng Ruộng bậc thang Sa Pa, Núi Hàm Rồng, đền Mẫu…
Các di tích được đầu tư tu bổ, tôn tạo đã từng bước mang lại hiệu quả tích cực, nhiều di tích lịch sử Cách mạng đã trở thành địa chỉ đỏ, địa điểm giáo dục chính trị tư tưởng, truyền thống cách mạng cho thế hệ con cháu; nhiều di tích lịch sử văn hóa, danh thắng trở thành điểm tham quan hấp dẫn, thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước, góp phần tăng thu cho các di tích.
Riêng năm 2024, nguồn thu công đức, tài trợ tại các di tích đạt trên 120 tỷ đồng - cho thấy sức hút ngày càng lớn của hệ thống di sản tỉnh.
Khôi phục, gìn giữ lễ hội và phong tục dân tộc
Tỉnh đã tập trung bảo tồn và phát huy giá trị của bốn lễ hội, phong tục tiêu biểu, gồm: Nghi lễ Then Khoăn của người Tày; Then cầu mùa của người Giáy; Tết cơm mới của người Dao Đỏ; Lễ cúng rừng của người Nùng. Đây là những di sản văn hóa đặc sắc, phản ánh sinh động đời sống tâm linh, tín ngưỡng và bản sắc văn hóa truyền thống của các DTTS trên địa bàn.
Công tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống các DTTS được gắn chặt với việc nâng cao đời sống văn hóa ở cơ sở, thông qua tổ chức các hội thi, hội diễn, liên hoan văn nghệ và các chương trình giao lưu, giới thiệu, tôn vinh những nét đẹp văn hóa truyền thống của các DTTS. Sở đã phối hợp với UBND các xã, phường tổ chức Hội diễn nghệ thuật quần chúng, trình diễn trang phục các dân tộc định kỳ hai năm một lần, tạo sân chơi văn hóa lành mạnh, góp phần lan tỏa và gìn giữ các giá trị văn hóa bản địa.
Những kết quả đạt được trong công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa truyền thống đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Nhiều địa phương từng bước vươn lên, đẩy mạnh phát triển du lịch gắn với văn hóa, tạo sinh kế bền vững cho người dân, đồng thời góp phần xóa bỏ hủ tục, xây dựng nông thôn mới và thực hiện hiệu quả mục tiêu giảm nghèo bền vững./.