Kinh nghiệm của Đức trong phát triển kinh tế số và xã hội số
Cộng hòa Liên bang Đức là một trong những quốc gia tiên phong tại châu Âu trong phát triển kinh tế số và xã hội số. Với nền tảng là quốc gia công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới, Đức đã triển khai quá trình chuyển đổi số theo hướng tổng thể, bài bản và có chiều sâu, kết hợp chặt chẽ giữa vai trò dẫn dắt của Nhà nước, năng lực của doanh nghiệp và hệ thống đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Kinh nghiệm từ nước Đức
Xây dựng chiến lược phát triển kinh tế số mang tính tổng thể và dài hạn
Một trong những kinh nghiệm nổi bật của Đức là việc triển khai phát triển kinh tế số thông qua chiến lược tổng thể, đồng bộ ở cả ba cấp độ: Quốc gia, ngành và doanh nghiệp. Trọng tâm của chiến lược này là sáng kiến Công nghiệp 4.0, được coi là trụ cột trong quá trình chuyển đổi số quốc gia.
Đức không tiếp cận kinh tế số một cách rời rạc mà gắn chuyển đổi số với tái cấu trúc mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất và duy trì lợi thế cạnh tranh của nền công nghiệp chế tạo. Việc xác định rõ mục tiêu, lĩnh vực ưu tiên và lộ trình thực hiện giúp quá trình chuyển đổi số diễn ra có định hướng, tránh đầu tư dàn trải và kém hiệu quả.
Hoàn thiện bộ máy tổ chức và cơ chế điều phối chuyển đổi số
Đức đặc biệt chú trọng xây dựng bộ máy tổ chức chuyên trách để điều phối và triển khai chuyển đổi số. Việc thành lập Phòng Công nghiệp 4.0 trực thuộc Bộ Kinh tế và Năng lượng thể hiện vai trò trung tâm của Nhà nước trong việc tham mưu chính sách và tổ chức thực hiện phát triển kinh tế số trên phạm vi toàn quốc.
Bên cạnh đó, Đức thiết lập nhiều tổ công tác đặc trách theo từng lĩnh vực cụ thể như: Xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật, đào tạo - việc làm, an ninh mạng, phát triển mô hình sản xuất - kinh doanh mới. Cách tiếp cận này giúp quản lý hiệu quả các nội dung phức tạp của chuyển đổi số, đồng thời tăng cường phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và các tổ chức xã hội trong quá trình phát triển xã hội số.
Tập trung chuyển đổi số trong các ngành công nghiệp mũi nhọn
Xuất phát từ thế mạnh truyền thống trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và công nghiệp nặng, chiến lược phát triển kinh tế số của Đức tập trung mạnh vào việc ứng dụng công nghệ số trong các ngành công nghiệp nền tảng và công nghiệp mới. Các lĩnh vực ưu tiên bao gồm robot thế hệ mới, phương tiện giao thông thông minh, vật liệu thông minh và năng lượng thông minh.
Việc kết hợp công nghệ số với sản xuất công nghiệp không chỉ giúp nâng cao hiệu quả và chất lượng sản phẩm, mà còn tạo ra các chuỗi giá trị mới, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và gia tăng hàm lượng tri thức trong nền kinh tế. Qua đó, kinh tế số ở Đức không tách rời sản xuất thực mà trở thành động lực nâng cấp toàn bộ hệ thống công nghiệp quốc gia.
Phát triển nguồn nhân lực số gắn với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội
Một kinh nghiệm quan trọng khác của Đức là coi phát triển nguồn nhân lực là nền tảng của cả kinh tế số và xã hội số. Đức tập trung chuyển đổi mô hình đào tạo theo hướng linh hoạt, mở và đề cao tính tự chủ của các cơ sở giáo dục - đào tạo. Các chương trình đào tạo được xây dựng trên cơ sở đối thoại thường xuyên giữa nhà trường và doanh nghiệp, bảo đảm gắn kết chặt chẽ với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động.
Đồng thời, Đức đặc biệt chú trọng đào tạo lại, bồi dưỡng và cập nhật kỹ năng số cho người lao động thông qua nhiều hình thức khác nhau. Điều này giúp lực lượng lao động thích ứng kịp thời với sự thay đổi nhanh chóng của cơ cấu ngành nghề trong nền kinh tế số, đồng thời góp phần xây dựng xã hội số với sự tham gia chủ động của người dân.
Từ thực tiễn của Đức có thể thấy, phát triển kinh tế số và xã hội số là một quá trình tổng thể, đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa chiến lược dài hạn, thể chế phù hợp, trọng tâm ngành rõ ràng và nguồn nhân lực chất lượng cao.
Kinh nghiệm của Đức cho thấy, vai trò quan trọng của Nhà nước trong kiến tạo và điều phối, đồng thời khẳng định doanh nghiệp và người lao động là lực lượng trung tâm của quá trình chuyển đổi số. Đây là những kinh nghiệm có giá trị tham khảo quan trọng đối với các quốc gia đang phát triển trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế số, xã hội số hiện nay
Gợi mở với Việt Nam trong phát triển kinh tế số và xã hội số
Từ kinh nghiệm phát triển kinh tế số và xã hội số của Đức, có thể rút ra nhiều gợi mở quan trọng cho Việt Nam trong bối cảnh đang đẩy mạnh thực hiện Chương trình Chuyển đổi số quốc gia. Mặc dù có sự khác biệt về trình độ phát triển kinh tế và quy mô công nghiệp, song những cách tiếp cận mang tính hệ thống và dài hạn của Đức vẫn có giá trị tham khảo thiết thực đối với Việt Nam.
Theo đó, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện chiến lược phát triển kinh tế số và xã hội số theo hướng tổng thể, đồng bộ và dài hạn; nâng cao vai trò điều phối của Nhà nước thông qua các cơ quan chuyên trách về chuyển đổi số. Việc xây dựng bộ máy chuyên môn đủ mạnh, có khả năng điều phối liên ngành và giám sát thực thi sẽ giúp quá trình phát triển kinh tế số và xã hội số diễn ra hiệu quả hơn.
Đồng thời, cần tăng cường cơ chế phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và các tổ chức xã hội trong triển khai chuyển đổi số. Trong điều kiện của Việt Nam, chuyển đổi số cần gắn chặt với quá trình hiện đại hóa công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ, đặc biệt là các ngành có tiềm năng tạo giá trị gia tăng cao. Việc ứng dụng công nghệ số vào sản xuất, logistics, năng lượng, giao thông và đô thị thông minh sẽ góp phần nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Ngoài ra, kinh nghiệm của Đức cho thấy, phát triển nguồn nhân lực số là yếu tố quyết định thành công của chuyển đổi số. Đối với Việt Nam, điều này đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ hệ thống giáo dục và đào tạo theo hướng linh hoạt, mở và gắn với nhu cầu của doanh nghiệp.
Đồng thời, cần đặc biệt chú trọng đào tạo lại và nâng cao kỹ năng số cho lực lượng lao động hiện có, nhằm giúp người lao động thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của thị trường việc làm trong nền kinh tế số./.