Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số
Sau hơn 10 năm hình thành, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của nước ta đã bước vào giai đoạn phát triển sâu rộng, hội nhập mạnh mẽ. Việt Nam hiện có hơn 4.000 startup, 2 kỳ lân và hàng chục doanh nghiệp tiệm cận kỳ lân.
Điểm đến đầu tư công nghệ hấp dẫn trong khu vực Đông Nam Á
Trong khuôn khổ Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia 2025 (TECHFEST Việt Nam 2025), ngày 12/12, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố Báo cáo toàn cảnh hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam 2025.
Báo cáo cho thấy, sau hơn 10 năm hình thành, hệ sinh thái đã bước vào giai đoạn phát triển sâu rộng, hội nhập mạnh mẽ. Việt Nam hiện có hơn 4.000 startup, 2 kỳ lân và hàng chục doanh nghiệp tiệm cận kỳ lân. Việt Nam trở thành điểm đến đầu tư công nghệ hấp dẫn trong khu vực Đông Nam Á.
Báo cáo đánh giá hệ sinh thái theo mô hình 5P bao gồm: Thể chế (policy), tiến bộ (progress), tài chính (capital), tuần hoàn (planet) và tri thức (people). Trong đó, ở khía cạnh tuần hoàn (planet), mục tiêu Net Zero 2050 mở ra cơ hội cho năng lượng sạch, tái chế và tín chỉ carbon, dù Việt Nam vẫn đối mặt thách thức về công nghệ lõi và phụ thuộc nhập khẩu. Trụ cột tri thức chứng kiến sự tăng cường hỗ trợ cho phụ nữ và học sinh sinh viên khởi nghiệp.
Năm 2025, Việt Nam ghi nhận sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI). Dòng vốn tư nhân đổ vào startup AI năm 2024 đạt 80 triệu USD, tăng gấp tám lần. Báo cáo ghi nhận 170.000 doanh nghiệp đã ứng dụng công nghệ này, tính đến cuối 2025.
Cùng với đó là sự nổi lên của ngành bán dẫn, với hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch và 7.000 kỹ sư, gấp đôi sau ba năm. Hạ tầng số tiếp tục cải thiện, vùng phủ 4G đạt 95% còn vùng phủ 5G cũng đang mở rộng.
Dòng vốn đầu tư mạo hiểm cũng phản ánh sự dịch chuyển theo xu hướng mới. Năm 2024, tổng vốn đầu tư mạo hiểm vào Việt Nam đạt 398 triệu USD với 118 thương vụ giao dịch.
Ba lĩnh vực tăng trưởng mạnh nhất gồm: Chuyển đổi số với 84 triệu USD (tăng 562%), nông nghiệp công nghệ với 74 triệu USD (gấp 9 lần năm 2023) và AI với 80 triệu USD (gấp 8 lần năm 2023). Ngược lại, dòng vốn đổ vào fintech sụt giảm 61% do thị trường bão hòa.
Năm 2025 cũng ghi nhận sự sôi động của hoạt động đổi mới sáng tạo mở
Năm 2025, công nghệ ứng phó với biến đổi khí hậu nổi lên, với động lực từ mục tiêu Net Zero và kế hoạch vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon năm 2026. Báo cáo cho thấy, dòng vốn đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam dịch chuyển mạnh sang các startup công nghệ khí hậu, với tỷ trọng gấp đôi mức trung bình toàn cầu.
Khía cạnh "con người" lại cho thấy một nghịch lý, khi Việt Nam xếp hạng 44 về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) nhưng chỉ đứng thứ 70 thế giới về nguồn vốn con người. Theo báo cáo, tình trạng chảy máu chất xám đang xảy ra, với 65% nhân tài công nghệ làm việc ở nước ngoài.
Việc thiếu hụt nhân lực nghiên cứu phát triển và "mentor" chuyên nghiệp cũng là rào cản khiến Việt Nam khó phát triển công nghệ lõi. Mặc dù vậy, các chính sách hỗ trợ phụ nữ, học sinh, sinh viên khởi nghiệp được kỳ vọng giúp cải thiện tình hình.
Ở cấp trung ương, Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính đã triển khai nhiều chương trình hợp tác và chính sách hỗ trợ, trong đó có Hội nghị thượng đỉnh P4G, Cuộc thi Economist Up, Nghị định 198/2025/NĐ-CP về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị định số 97/2025/NĐ-CP về cơ chế ưu đãi khởi nghiệp sáng tạo tại Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia.
Đối với hệ sinh thái khởi nghiệp tại địa phương, các hoạt động khởi nghiệp tại khu vực này được đánh giá "tương đối đa dạng". Tuy nhiên, vẫn còn chênh lệch lớn, khi 68% hoạt động việc hỗ trợ tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ, biến đây thành "thỏi nam châm" hút nguồn lực, trong khi khu vực Tây Nguyên và khu vực trung du phía Bắc lại ít được hỗ trợ hơn.
Năm 2025 cũng ghi nhận sự sôi động của hoạt động đổi mới sáng tạo mở, với nhiều sự kiện lớn như Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia, Triển lãm VIIE 2025 và Ngày hội đổi mới sáng tạo mở OID 2025.
Theo Cục Khởi nghiệp và doanh nghiệp công nghệ, tám xu hướng nổi bật của startup Việt Nam thời gian tới gồm: Công nghệ khí hậu, kinh tế sáng tạo, khởi nghiệp công nghệ cho người cao tuổi, công nghệ giáo dục, đổi mới sáng tạo nhựa, doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ, khởi nghiệp xe điện và cộng đồng startup Việt ở nước ngoài.
Việt Nam kỳ vọng đến năm 2030 sẽ có thêm 3-4 kỳ lân, tập trung vào 11 công nghệ chiến lược, trong đó ba lĩnh vực ưu tiên là trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và công nghệ xanh.
Báo cáo toàn cảnh hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam năm 2025 được đánh giá có hàm lượng dữ liệu cao hơn so với năm trước, phản ánh sự chuyển hướng của chính sách từ hỗ trợ đại trà sang tập trung nguồn lực cho phát triển chiều sâu.
Một trong những điểm nhấn là kế hoạch thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia với vốn nhà nước ban đầu khoảng 20 triệu USD, hướng tới tối thiểu 100 triệu USD.
Các địa phương cũng được khuyến khích thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm sử dụng ngân sách địa phương làm vốn mồi để thu hút khu vực tư nhân và nhà đầu tư quốc tế./.