Đo lường thương mại điện tử - Big data thúc đẩy tăng trưởng bán lẻ trực tuyến tại Việt Nam

Thương mại điện tử trong bức tranh kinh tế số Việt Nam

Thương mại điện tử đang trở thành một trong những trụ cột quan trọng nhất của kinh tế số Việt Nam. Với tốc độ tăng trưởng cao, phạm vi lan tỏa rộng và khả năng tác động trực tiếp đến tiêu dùng, sản xuất và logistics, thương mại điện tử không chỉ phản ánh sức mua của nền kinh tế mà còn cho thấy mức độ chuyển dịch hành vi tiêu dùng sang môi trường số.

Trong bối cảnh đó, việc đo lường chính xác quy mô, tốc độ tăng trưởng và cấu trúc của thương mại điện tử bán lẻ trực tuyến có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Công tác đo lường không chỉ phục vụ mục tiêu thống kê mà còn là cơ sở để hoạch định chính sách, điều tiết thị trường và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững trong môi trường số.

Big Data - nền tảng mới cho đo lường thương mại điện tử

Khác với thương mại truyền thống, thương mại điện tử tạo ra khối lượng dữ liệu khổng lồ theo thời gian thực, từ thông tin sản phẩm, giá bán, số lượng giao dịch đến hành vi người tiêu dùng. Đây chính là tiền đề để Big data trở thành công cụ trung tâm trong đo lường và phân tích thương mại điện tử.

Theo báo cáo của Metric, hệ thống Big data của đơn vị này hiện thu thập và phân tích khoảng 350 triệu dữ liệu sản phẩm mỗi ngày, với khoảng 800 tỷ điểm dữ liệu về giá và sản lượng, bao phủ 99% các nền tảng thương mại điện tử lớn tại Việt Nam và Trung Quốc, đồng thời lưu trữ 4 năm lịch sử dữ liệu liên tục. Quy mô dữ liệu này cho phép việc đo lường thương mại điện tử được thực hiện ở mức độ chi tiết, liên tục và có độ chính xác cao, vượt xa các phương pháp điều tra thống kê truyền thống.

Một vài nét về thị trường bán lẻ trực tuyến Việt Nam

Số liệu Big data cho thấy, tổng doanh thu 5 sàn thương mại điện tử lớn nhất Việt Nam (Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, TikTok Shop) đạt khoảng 318,9 nghìn tỷ đồng, tăng trưởng 37,36% so với năm 2023. Đây là mức tăng trưởng rất cao trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn.

Những con số này cho thấy, thương mại điện tử không chỉ tăng trưởng về quy mô mà còn chuyển sang giai đoạn cạnh tranh về hiệu quả, chất lượng và khả năng tối ưu vận hành.

Bước sang quý I năm 2024, thương mại điện tử bán lẻ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ. Tổng doanh thu trên 5 sàn đạt 71,2 nghìn tỷ đồng, tăng tới 78,69% so với cùng kỳ năm 2023. Tổng số shop có phát sinh đơn hàng đạt 510,5 nghìn shop, tăng 9,22%, trong khi tổng số đơn vị sản phẩm giao thành công đạt 766,7 triệu, tăng 83,21%.

Các chỉ số này cho thấy, thương mại điện tử bán lẻ đang tăng trưởng nhanh hơn nhiều so với tăng trưởng bán lẻ truyền thống, trở thành kênh phân phối chủ lực của nhiều ngành hàng tiêu dùng tại Việt Nam.

Đo lường thương mại điện tử theo địa phương và vai trò của Big data

Một điểm nổi bật của phương pháp đo lường thương mại điện tử dựa trên Big data là khả năng phân tích chi tiết theo địa phương. Thông qua việc xác định địa điểm đặt kho hàng, dữ liệu thương mại điện tử có thể được phân bổ theo từng tỉnh, thành phố, phản ánh tương đối chính xác năng lực cung ứng, logistics và mức độ phát triển thương mại điện tử của từng địa phương.

Số liệu năm 2023 và quý I/2024 cho thấy, thị phần doanh thu và sản lượng thương mại điện tử tập trung chủ yếu tại một số địa phương có hạ tầng logistics và thương mại phát triển, trong đó các trung tâm kinh tế lớn chiếm tỷ trọng áp đảo. Đây là cơ sở quan trọng để các địa phương đánh giá vị thế của mình trong bản đồ thương mại điện tử quốc gia, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

Các chỉ tiêu đo lường thương mại điện tử trong kinh tế số

Từ thực tiễn phân tích Big data, Metric đề xuất một số chỉ tiêu thương mại điện tử quan trọng trong kinh tế số, bao gồm: doanh số thương mại điện tử bán lẻ trên toàn quốc và theo địa phương; số lượng sản phẩm bán ra; số lượng thương nhân có giao dịch thương mại điện tử; giá trị mua sắm bình quân của người tiêu dùng trực tuyến; và cơ cấu shop chính hãng, không chính hãng theo từng ngành hàng.

Những chỉ tiêu này không chỉ phản ánh quy mô mà còn cho thấy chất lượng và mức độ phát triển của thương mại điện tử, giúp cơ quan quản lý và doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường.

Phương pháp đo lường thương mại điện tử của Metric được gọi là “tính toán thống kê”, kết hợp giữa Big Data và Machine Learning. Theo đó, 55-70% dữ liệu được xử lý và tính toán bằng máy học, 20-30% sử dụng số liệu chính thống từ các cơ quan uy tín để kiểm soát sai số, và 10-15% được tinh chỉnh thông qua khảo sát thực tế và đánh giá chuyên môn.

Cách tiếp cận này giúp tăng độ tin cậy của kết quả đo lường, đồng thời khắc phục hạn chế của các phương pháp thống kê truyền thống vốn phụ thuộc nhiều vào điều tra định kỳ và có độ trễ lớn.

Big data - động lực thúc đẩy tăng trưởng bán lẻ trực tuyến

Không chỉ phục vụ đo lường, Big data còn trực tiếp thúc đẩy tăng trưởng thương mại điện tử bán lẻ. Thông qua phân tích dữ liệu lớn, doanh nghiệp có thể nắm bắt xu hướng tiêu dùng, tối ưu chiến lược giá, quản lý tồn kho, theo dõi đối thủ và dự báo nhu cầu thị trường. Điều này giúp rút ngắn thời gian ra quyết định, nâng cao hiệu quả vận hành và khả năng cạnh tranh trên các sàn thương mại điện tử.

Ở góc độ quản lý nhà nước, Big data thương mại điện tử cung cấp nguồn dữ liệu quan trọng để theo dõi diễn biến thị trường, đánh giá hiệu quả chính sách và xây dựng các giải pháp thúc đẩy kinh tế số phù hợp với thực tiễn.

Thực tiễn tại Việt Nam cho thấy, thương mại điện tử bán lẻ đang tăng trưởng mạnh mẽ và trở thành động lực quan trọng của kinh tế số. Trong bối cảnh đó, Big Data đóng vai trò then chốt trong đo lường chính xác, kịp thời và toàn diện các chỉ tiêu thương mại điện tử.

Việc khai thác hiệu quả dữ liệu lớn không chỉ giúp nâng cao chất lượng thống kê mà còn trực tiếp thúc đẩy tăng trưởng bán lẻ trực tuyến, góp phần xây dựng nền kinh tế số hiện đại, minh bạch và bền vững tại Việt Nam./.

CT