TP. Hồ Chí Minh tăng tốc chuyển đổi số ngành công thương
Trong bối cảnh kinh tế số lan tỏa mạnh mẽ, chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để nâng cao năng lực cạnh tranh, tối ưu chuỗi cung ứng và cải thiện trải nghiệm người tiêu dùng. Với TP. Hồ Chí Minh - đầu tàu kinh tế cả nước - yêu cầu này càng trở nên cấp bách khi thành phố đặt mục tiêu kinh tế số đóng góp khoảng 40% GRDP vào năm 2030, trong đó thương mại - dịch vụ, đặc biệt là bán lẻ, được kỳ vọng giữ vai trò dẫn dắt.
Định hướng đẩy mạnh chuyển đổi số của ngành công thương cũng đặt trong mạch chung của chủ trương lớn về đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia theo Nghị quyết 57-NQ/TW, nhấn mạnh vai trò trung tâm của người dân, doanh nghiệp; coi dữ liệu là tư liệu sản xuất quan trọng; phát triển hạ tầng số hiện đại, an toàn; đồng thời thúc đẩy liên kết nhà nước - doanh nghiệp - xã hội trong triển khai.
Xây hệ sinh thái số cho thương mại và phân phối
Một trong những hướng tiếp cận nổi bật là hình thành hệ sinh thái số cho thương mại - phân phối, kết nối doanh nghiệp sản xuất, nhà cung cấp, nhà phân phối, logistics và người tiêu dùng trên một nền tảng dữ liệu dùng chung. Mục tiêu cốt lõi không chỉ là “đưa cửa hàng lên mạng” mà là làm minh bạch dòng hàng, dòng tiền, dòng dữ liệu; giảm trung gian không cần thiết; tăng dự báo và điều phối hàng hóa theo thời gian thực.
Cách làm này đặc biệt phù hợp với đặc thù của TP. Hồ Chí Minh với hệ thống chợ truyền thống, cửa hàng tạp hóa, hộ kinh doanh nhỏ lẻ vẫn giữ vai trò lớn trong cung ứng hàng thiết yếu cho người dân. Nếu không có công cụ số phù hợp, nhóm này dễ bị “bỏ lại phía sau” khi yêu cầu quản lý ngày càng chuẩn hóa (hóa đơn điện tử, truy xuất nguồn gốc, minh bạch đầu vào…), trong khi năng lực công nghệ còn hạn chế.
Vì thế, chuyển đổi số trong bán lẻ được thành phố xác định theo hướng đồng bộ, số hóa kênh truyền thống, hỗ trợ thanh toán không tiền mặt, thương mại điện tử, công cụ quản trị đơn giản, dễ dùng; đồng thời xây các mô hình chuỗi cung ứng số để giảm chi phí và tăng tốc độ phục vụ.
Hiện Việt Nam có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh, đóng góp đáng kể vào GDP và tạo việc làm cho hàng chục triệu lao động; tuy nhiên nhóm này đang đối mặt sức ép chuyển đổi phương thức quản lý, từ sổ sách thủ công sang quản trị dựa trên dữ liệu, đáp ứng yêu cầu hóa đơn điện tử, minh bạch nguồn hàng và tuân thủ quy định tài chính - thuế.
Thực tế, nhiều tiểu thương không thiếu tinh thần làm ăn, nhưng thiếu công cụ để quản lý bán hàng, tồn kho, lợi nhuận theo ngày/tuần/tháng; ghi nhận chứng từ đầu vào - đầu ra rõ ràng; tối ưu nhập hàng: đúng mặt hàng, đúng thời điểm, đúng giá; tiếp cận nguồn vốn nhỏ lẻ, linh hoạt để quay vòng.
Nếu không có giải pháp “vừa sức”, chuyển đổi số dễ trở thành gánh nặng, tạo khoảng cách giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp hiện đại. Đó là lý do mô hình hợp tác công - tư, đưa nền tảng số vào “tận quầy kệ” được xem như một hướng đi thiết thực.
OneShop: Nền tảng số hóa bán lẻ từ gốc - từ nhập hàng đến quản trị
Tại TP. Hồ Chí Minh, một nền tảng mới cho tiểu thương mang tên OneShop được giới thiệu như bước phát triển tiếp theo từ nỗ lực số hóa kênh tạp hóa. Đây là phiên bản nâng cấp từ nền tảng triển khai từ năm 2020, hướng tới mục tiêu kết nối nhà sản xuất - nhà phân phối - cửa hàng bán lẻ và cung cấp công cụ quản trị trên một hệ thống thống nhất.
Điểm đáng chú ý là OneShop không chỉ phục vụ khâu “đặt hàng”, mà được thiết kế như một bộ công cụ vận hành cửa hàng, hỗ trợ quản lý bán hàng và theo dõi hiệu quả kinh doanh; hỗ trợ hóa đơn điện tử và báo cáo; hỗ trợ dữ liệu để tối ưu nhập hàng, dự báo nhu cầu; mở ra kênh tiếp cận tín dụng/nguồn vốn phù hợp với tiểu thương
Ở góc độ quản lý nhà nước, việc xuất hiện các nền tảng như OneShop được xem là một mảnh ghép trong bức tranh chuyển đổi số ngành công thương nhằm hỗ trợ số hóa kênh phân phối truyền thống, hình thành chuỗi cung ứng minh bạch, tăng khả năng truy vết và điều phối hàng hóa; đồng thời tạo dữ liệu phục vụ phân tích thị trường, dự báo nhu cầu, quản lý an toàn thực phẩm và chống hàng giả - nếu được kết nối đúng chuẩn và quản trị dữ liệu chặt chẽ.
Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa
Chuyển đổi số không thể chỉ trông vào vài nền tảng công nghệ. Thành phố đang thúc đẩy các gói hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, tập trung vào đào tạo, tư vấn và kết nối nguồn lực công nghệ - tài chính nhằm nâng năng lực số. Nhiều kênh hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo của TP. Hồ Chí Minh cũng nhấn mạnh mục tiêu nâng tỷ trọng kinh tế số, song song giải bài toán nhân lực số và an toàn an ninh mạng.
Với khu vực bán lẻ truyền thống, đào tạo càng cần “đúng đối tượng - đúng bài", không nặng lý thuyết, mà tập trung kỹ năng thực hành như quản lý nhập - xuất - tồn, quản trị dòng tiền, sử dụng hóa đơn điện tử, kỹ năng bán hàng đa kênh, bảo vệ tài khoản và dữ liệu khách hàng.
Nghị quyết 57-NQ/TW đặt yêu cầu mạnh về hạ tầng số hiện đại, an ninh an toàn, bảo vệ dữ liệu và phát triển kinh tế dữ liệu.
Trong lĩnh vực công thương, điều này thể hiện rất cụ thể, dữ liệu giao dịch, dữ liệu chuỗi cung ứng, dữ liệu khách hàng và dữ liệu vận hành nếu không được quản trị tốt có thể phát sinh rủi ro lộ lọt thông tin, gian lận hoặc cạnh tranh không lành mạnh.
Do đó, các nền tảng bán lẻ số muốn phát triển bền vững cần đáp ứng tối thiểu ba nhóm yêu cầu:
Bảo mật và phân quyền rõ ràng, ai được xem dữ liệu gì, nhật ký truy cập ra sao.
Chuẩn hóa dữ liệu để có thể kết nối liên thông (doanh nghiệp - logistics - quản lý nhà nước) mà vẫn bảo đảm quyền riêng tư.
Minh bạch quy trình, nguồn hàng, chứng từ, vận chuyển, đối soát.
Khi niềm tin dữ liệu được củng cố, chuyển đổi số mới lan tỏa nhanh trong nhóm tiểu thương - vốn là nhóm “ngại rủi ro” vì mỗi sai sót có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế.
Điểm khó của số hóa bán lẻ truyền thống là chênh lệch mức độ sẵn sàng, có cửa hàng quen dùng ứng dụng; có cửa hàng chỉ dùng điện thoại phổ thông; có người trẻ nhanh nhạy; có người lớn tuổi ngại thao tác. Nếu triển khai theo kiểu “một mẫu cho tất cả”, hiệu quả sẽ không đồng đều.
Vì vậy, để các giải pháp số thực sự trở thành động lực phát triển chung, cần cách làm theo ba tầng:
Tầng 1: Phổ cập từ những công cụ đơn giản nhất, dễ dùng nhất (đặt hàng, thanh toán, xem công nợ, quản lý tồn kho cơ bản).
Tầng 2: Chuẩn hóa từ hóa đơn điện tử, báo cáo, quản trị dòng tiền.
Tầng 3: Thông minh hóa từ phân tích dữ liệu, tối ưu nhập hàng, gợi ý danh mục, cá thể hóa chương trình bán hàng.
Thêm vào đó là cơ chế hỗ trợ tại chỗ cùng đội ngũ tư vấn, hướng dẫn, chăm sóc người dùng; chính sách khuyến khích và truyền thông để tiểu thương hiểu rằng số hóa là để “đỡ vất vả hơn”, không phải để “thêm việc”.
Chuyển đổi số ngành công thương của TP. Hồ Chí Minh đang cho thấy cách tiếp cận thực tế, lấy bán lẻ làm trọng tâm, xây hệ sinh thái thương mại - phân phối dựa trên dữ liệu, đồng thời mở rộng hợp tác với doanh nghiệp công nghệ để tạo công cụ phù hợp cho khu vực hộ kinh doanh.
Mục tiêu cuối cùng không chỉ là tăng tốc độ giao dịch, mà là hình thành chuỗi cung ứng minh bạch, hiệu quả; nâng năng lực quản trị của hàng triệu tiểu thương; từ đó đóng góp vào mục tiêu lớn hơn của thành phố về kinh tế số và phát triển bền vững./.