Hệ sinh thái chuyển đổi số toàn diện cấp phường, xã hỗ trợ điều hành theo hướng tinh gọn, minh bạch
Chuyển đổi số ở tuyến cơ sở đang nổi lên như một nhu cầu cấp thiết. Đây là nơi giải quyết phần lớn công việc sát sườn với người dân: Thủ tục hành chính, an sinh, phản ánh - kiến nghị… Nếu chuyển đổi số được triển khai bài bản ở cấp cơ sở, bộ máy sẽ vận hành gọn hơn, minh bạch hơn; người dân giảm đi lại, giảm chi phí; dữ liệu được hình thành để phục vụ điều hành phát triển.
Từ số hóa thủ tục đến tái cấu trúc cách làm
Nhiều nơi đã có dịch vụ công trực tuyến và phần mềm một cửa, song hiệu quả chưa đồng đều vì số hóa vẫn dừng ở “chuyển giấy lên mạng”, chưa gắn với chuẩn hóa dữ liệu và tái cấu trúc quy trình. Hồ sơ điện tử còn phải bổ sung bản giấy; dữ liệu giữa các hệ thống thiếu liên thông; báo cáo còn làm thủ công; lãnh đạo cơ sở thiếu công cụ theo dõi thời gian thực.
Về mặt chiến lược, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 xác định phát triển Chính phủ số là trụ cột, hướng tới đổi mới căn bản hoạt động quản lý, điều hành trên môi trường số.
Đồng thời, Đề án 06 về phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử nhấn mạnh khai thác dữ liệu dân cư và định danh số để cải cách thủ tục, cung cấp dịch vụ công trực tuyến thuận tiện, an toàn. Những định hướng này đặt ra yêu cầu “làm thật” ở tuyến cơ sở, nơi phát sinh nhiều dữ liệu “gốc” của quản trị.
Chuyển đổi số phụ thuộc lớn vào chất lượng dữ liệu. Nhiều địa phương triển khai số hóa, chỉnh lý tài liệu lưu trữ theo phương châm “đúng - đủ - sạch - sống”, coi đây là điều kiện để giảm sai sót và nâng năng lực điều hành. Khi dữ liệu được cập nhật kịp thời, báo cáo mới phản ánh sát thực tiễn; khi dữ liệu sạch và chuẩn, người dân mới không phải khai đi khai lại, cơ quan nhà nước mới giảm trùng lặp và nhầm lẫn.
Hiện nay, vấn đề dữ liệu tiếp tục được nhấn mạnh như một điểm nghẽn cần giải pháp đồng bộ, chuẩn hóa, liên thông và dùng chung. Bởi lẽ, nếu dữ liệu ở cấp phường, xã không chuẩn, mọi nỗ lực xây dựng nền tảng số ở cấp trên sẽ khó đạt hiệu quả mong muốn.
Tiếp cận “ba trụ cột” ở tuyến cơ sở
Tại Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam TECHFEST 2025, một số doanh nghiệp công nghệ đã giới thiệu các bộ giải pháp hướng tới xây dựng hệ sinh thái chuyển đổi số toàn diện ở tuyến cơ sở theo tư duy nền tảng và mô-đun, triển khai nhanh, vận hành đơn giản, nhưng có khả năng mở rộng, tích hợp theo nhu cầu. Mô hình thường quy tụ quanh ba trụ cột: chính quyền số, xã hội số và kinh tế số.
Chính quyền số tập trung hiện đại hóa hoạt động nội bộ, hướng tới “văn phòng không giấy tờ”, với các phân hệ như quản lý văn bản - điều hành, một cửa điện tử, báo cáo/KPI và trung tâm điều hành (IOC). Nếu được chuẩn hóa, các công cụ này giúp lãnh đạo theo dõi tiến độ giải quyết hồ sơ, kịp thời phát hiện “điểm nghẽn”, tăng kỷ luật thời hạn và nâng trách nhiệm giải trình.
Xã hội số đặt người dân làm trung tâm, coi tương tác hai chiều là thước đo. Người dân tiếp cận dịch vụ công qua cổng thông tin, ứng dụng di động, ki-ốt tại bộ phận một cửa hoặc trợ lý số; đồng thời gửi phản ánh, đánh giá mức độ hài lòng trên cùng hệ thống. Khi phản hồi được số hóa và theo dõi đến cùng, minh bạch được tăng cường, niềm tin được củng cố.
Kinh tế số hướng tới hỗ trợ sản xuất, thương mại địa phương trên nền dữ liệu, quản lý hộ kinh doanh, lao động, cung - cầu; tổ chức dữ liệu sản phẩm OCOP, nông sản, đặc sản; hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, quảng bá và kết nối thị trường. Chuyển đổi số khi đó không chỉ phục vụ thủ tục, mà góp phần nâng sức cạnh tranh của địa phương.
Tinh gọn bộ máy phải đi cùng tinh gọn quy trình. Công nghệ chỉ phát huy tác dụng khi thủ tục được rà soát, cắt giảm khâu trung gian, thống nhất biểu mẫu và dữ liệu đầu vào.
Vì vậy, các dự án chuyển đổi số cấp phường, xã cần thước đo rõ ràng, thời gian giải quyết hồ sơ, tỷ lệ đúng hạn, tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến phát sinh, số lượt phản ánh được xử lý, mức độ hài lòng… Khi chỉ số được theo dõi thường xuyên và công khai, người dân có cơ sở giám sát, cơ quan có động lực cải tiến.
Tiện lợi phải đi cùng an toàn thông tin, bởi dữ liệu cơ sở gắn với quyền lợi thiết thân của người dân. Nghị quyết số 57-NQ/TW nhấn mạnh yêu cầu phát triển hạ tầng số, dữ liệu và công nghệ chiến lược gắn với bảo đảm an ninh, an toàn trong không gian số. Do đó, các hệ thống triển khai ở cơ sở cần thiết kế an toàn ngay từ đầu: phân quyền, nhật ký truy cập, sao lưu, dự phòng và tuân thủ quy định bảo vệ dữ liệu.
Ứng dụng vào thực tế
TECHFEST 2025 tạo cơ hội để địa phương nhìn thấy giải pháp mới và đối thoại về nhu cầu. Nhưng để tránh “trình diễn rồi để đó”, mỗi dự án chuyển đổi số cấp phường, xã cần có mục tiêu đầu ra, chuẩn dữ liệu, cơ chế liên thông, nguồn lực vận hành và đánh giá độc lập theo giai đoạn.
Đặc biệt, phải đầu tư cho con người, tập huấn kỹ năng số, hình thành tác phong làm việc dựa trên dữ liệu, kỷ luật thời hạn, tinh thần phục vụ; đồng thời hướng dẫn người dân và hộ kinh doanh sử dụng dịch vụ công trực tuyến và các tiện ích số phù hợp.
Cũng cần nhấn mạnh thêm vai trò phối hợp “ba nhà”: Nhà nước - nhà trường - nhà doanh nghiệp. Địa phương muốn đi nhanh cần có đội ngũ nòng cốt am hiểu nghiệp vụ và công nghệ; cơ chế đặt hàng rõ ràng; bộ tiêu chuẩn dữ liệu và quy trình dùng chung; đồng thời ưu tiên giải pháp mở, dễ tích hợp để tránh manh mún. Trên nền tảng đó, doanh nghiệp công nghệ trong nước phát huy năng lực “Make in Vietnam”, góp phần bảo đảm chủ quyền số; còn người dân được thụ hưởng dịch vụ công thuận tiện, minh bạch. Khi ngân sách được sử dụng hiệu quả và kết quả được đo bằng dữ liệu, chuyển đổi số sẽ tạo được đồng thuận xã hội.
Chuyển đổi số ở cấp phường, xã suy cho cùng là đổi mới quản trị và nâng chất lượng phục vụ nhân dân. Khi “tế bào” hành chính vận hành tinh gọn, minh bạch, hiệu quả, mục tiêu Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển nhanh và bền vững./.