Giữ nghề truyền thống - Phụ nữ Tày nâng cao thu nhập từ làm nón

Với cộng đồng người Tày ở vùng cao Lâm Thượng, chiếc nón lá không chỉ là vật dụng để che nắng, che mưa, mà còn là “linh hồn” của bộ trang phục truyền thống. Trong những dịp lễ hội, phiên chợ hay ngày cưới hỏi, nón lá luôn theo bước người phụ nữ, tạo nên nét duyên kín đáo, giản dị nhưng đầy tinh tế.

Nhiều câu chuyện dân gian còn truyền lại rằng, con gái biết làm nón luôn được coi trọng, bởi sự khéo léo và kiên nhẫn của người làm nón phản ánh phẩm chất đảm đang của phụ nữ Tày. Trong lễ cưới xưa, cô dâu đội chiếc nón tự tay làm như lời gửi gắm về một mái ấm bền chặt như từng vòng nan được đan cẩn thận.

Giữ nghề giữa thách thức hiện đại

Dù mang giá trị văn hóa sâu sắc, nghề làm nón lá thủ công từng đứng trước nguy cơ mai một khi sản phẩm công nghiệp tràn ngập thị trường. Tuy vậy, tại Lâm Thượng, nhiều phụ nữ trung và cao tuổi vẫn giữ nghề, tranh thủ lúc nông nhàn để tạo thêm thu nhập.

Theo bà Hoàng Thị Huệ - một trong những người gìn giữ nghề truyền thống - để làm nên một chiếc nón lá đạt chuẩn cần trải qua hàng chục công đoạn tỉ mỉ: Chọn lá, xếp từng lớp lá khít nhau, khâu vành, đan quai… Mỗi mũi kim phải đều tăm tắp, mỗi đường khâu phải chắc tay để đảm bảo độ bền và tính thẩm mỹ.

Điểm đặc trưng của nón lá Tày chính là dây quai thổ cẩm, vừa bền, vừa mang dấu ấn văn hóa vùng cao. Đây là yếu tố tạo nên giá trị riêng của sản phẩm thủ công truyền thống so với các loại nón công nghiệp.

Nghề làm nón lá mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình. Mỗi chiếc nón hoàn thiện được bán với giá phù hợp, giúp phụ nữ có thêm nguồn thu chủ động mà vẫn đảm bảo được công việc nương rẫy và chăm sóc gia đình.

Kết nối nghề truyền thống với du lịch cộng đồng

Tại bản Tông Pắng (xã Lâm Thượng), trải nghiệm “một ngày làm nghệ nhân nón lá” thu hút ngày càng nhiều du khách. Với chi phí khoảng 300.000 đồng/buổi, du khách được chính tay các nghệ nhân như bà Huệ hướng dẫn từ cách xếp lá đến khâu vành nón. Dù mũi chỉ còn vụng về, thành phẩm tự tay làm luôn là kỷ niệm đáng nhớ, mang theo câu chuyện văn hóa đặc sắc của người Tày.

Giờ đây, những chiếc nón lá không chỉ còn là sản phẩm truyền thống, mà đã trở thành điểm nhấn trong hành trình khám phá văn hóa bản địa, góp phần tăng thu nhập và tạo thêm việc làm tại chỗ cho người dân.

Gìn giữ bản sắc, phát triển kinh tế bền vững

Trong bối cảnh kinh tế thị trường, việc giữ gìn nghề nón lá truyền thống là minh chứng cho nỗ lực bảo tồn văn hóa và phát triển sinh kế bền vững của phụ nữ Tày. Nghề thủ công này giúp cộng đồng duy trì bản sắc, đồng thời mở ra hướng phát triển kinh tế phù hợp với điều kiện vùng cao.

Những chiếc nón lá mộc mạc từ Lâm Thượng đã vượt khỏi phạm vi bản làng, trở thành câu chuyện văn hóa chạm đến du khách bốn phương. Đó cũng là minh chứng cho tinh thần sáng tạo, khéo léo và nghị lực của phụ nữ dân tộc thiểu số trong hành trình làm chủ kinh tế và gìn giữ giá trị truyền thống./.

MN