Dấu ấn của cơ chế đặc thù và tiếp cận đa chiều để giảm nghèo
Vượt qua nhiều thách thức của một đô thị đặc biệt, mật độ dân số cao, chi phí sinh hoạt lớn và sự phân hóa mạnh giữa nội đô và ngoại thành, Hà Nội đã hoàn thành mục tiêu “không còn hộ nghèo” trước một năm so với kế hoạch. Đó là hiệu quả từ những chính sách đặc thù, cách tiếp cận đa chiều và sự chủ động vươn lên của người dân Thủ đô.
Nền tảng tạo bứt phá
Xác định giảm nghèo là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, Hà Nội áp dụng chuẩn nghèo riêng cao hơn khoảng 30% so với chuẩn quốc gia - một quyết sách chưa từng có, phản ánh sát thực điều kiện đô thị và giúp xác định đúng nhóm yếu thế cần hỗ trợ. Trên nền tảng đó, hàng loạt cơ chế đặc thù được ban hành: Nghị quyết số 17/2021/NQ-HĐND về chính sách giảm nghèo bền vững, Nghị quyết số 09/2021/NQ-HĐND quy định mức chuẩn trợ giúp xã hội, cùng nhiều chính sách hỗ trợ sinh kế, bảo hiểm y tế, học phí, tín dụng ưu đãi...
Năm 2025, UBND thành phố tiếp tục ban hành Quyết định số 801/QĐ-UBND, đặt mục tiêu không để phát sinh hộ nghèo mới và giảm thêm 2.519 hộ cận nghèo. Công tác rà soát được triển khai chặt chẽ, phân cấp rõ ràng: Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, các xã, phường chịu trách nhiệm thống kê thực trạng từng hộ, tổng hợp nhu cầu hỗ trợ, bảo đảm đúng đối tượng, không để sót lọt hay trục lợi chính sách.
Từ chính sách đến thực tiễn đời sống
Giai đoạn 2021 - 2024, Hà Nội dành nguồn lực rất lớn cho an sinh xã hội. Thành phố trợ cấp hàng tháng cho 3.906 người thuộc hộ nghèo, cận nghèo theo diện bảo trợ xã hội; đồng thời hỗ trợ thêm 7.772 người theo chính sách riêng, với mức 440.000-2.500.000 đồng/người/tháng. Hơn 179.000 người nghèo, cận nghèo được cấp thẻ bảo hiểm y tế; hơn 8.500 học sinh nghèo, cận nghèo được hỗ trợ học phí và chi phí học tập.
Chính sách nhà ở là điểm sáng nổi bật: Hà Nội đã hỗ trợ xây mới và sửa chữa 3.520 căn nhà cho hộ nghèo, hộ khó khăn về nhà ở, đạt 100% kế hoạch giai đoạn 2022-2024. Riêng năm 2024, thành phố hỗ trợ xây dựng, sửa chữa 714 căn nhà theo Nghị quyết số 14/2023/NQ-HĐND, giúp nhiều gia đình lần đầu có được nơi ở kiên cố, an toàn.
Hệ thống y tế và hạ tầng nông thôn tiếp tục được đầu tư: 100% trạm y tế xã có bác sĩ, 95,25% người dân được phủ bảo hiểm y tế vào cuối năm 2024. Khu vực nông thôn đạt 100% hộ sử dụng nước hợp vệ sinh, 95% sử dụng nước sạch. Tỷ lệ hộ có ít nhất một điện thoại thông minh đạt 99,6%, tạo nền tảng quan trọng cho chuyển đổi số và tiếp cận thông tin chính sách.
Song song đó, tín dụng ưu đãi được triển khai mạnh mẽ: chỉ riêng giai đoạn 2021-2024, tổng doanh số cho vay đạt 23.243 tỷ đồng, giúp 458.575 lượt khách hàng. Sáu tháng đầu năm 2025, Thành phố ủy thác thêm 2,9 nghìn tỷ đồng, tạo việc làm cho hơn 35.000 lao động.
Một đô thị “không để ai bị bỏ lại phía sau”
Nhờ cách làm bài bản, Hà Nội ghi nhận kết quả ấn tượng. Năm 2021, Thành phố có 3.612 hộ nghèo (0,16%) và 30.176 hộ cận nghèo (1,38%). Đến năm 2022, giảm 1.579 hộ nghèo; năm 2023 giảm thêm 1.444 hộ; đến cuối năm 2024, Thủ đô chính thức không còn hộ nghèo về đích trước một năm so với kế hoạch.
Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ 1/7/2025, Hà Nội có 126/126 xã, phường không còn hộ nghèo, trong đó 43 đơn vị không còn cả hộ nghèo và hộ cận nghèo. Đến tháng 9/2025, Thành phố tiếp tục giảm thêm 103 hộ cận nghèo, củng cố kết quả giảm nghèo bền vững.
Sự chuyển biến rõ rệt nhất diễn ra tại các địa phương trước đây còn nhiều khó khăn như Ba Vì, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Mỹ Đức… Huyện Ba Vì nơi từng có tới 264 hộ nghèo đầu năm 2024 đã giảm hết số hộ nghèo trong cùng năm, dù vẫn có 7 xã miền núi. Đây là minh chứng cho cách làm quyết liệt, sáng tạo và hiệu quả của các cấp cơ sở.
Những câu chuyện đổi thay từ cơ sở
Câu chuyện ở thôn Đồng Chiêm xã An Phú cũ, nay là Mỹ Đức là một lát cắt tiêu biểu. Hơn mười năm trước, nơi đây được xem là “vùng trũng của vùng trũng”. Địa hình thấp, ruộng chỉ cấy một vụ, mưa xuống là ngập. Có thời điểm nơi đây có tới 100 hộ nghèo, chiếm gần 30% dân số thôn. Từ khi được đầu tư đê bao (2008), người dân bắt đầu sản xuất hai vụ, kết hợp kinh doanh nhỏ, cải thiện thu nhập. Đến năm 2024, Đồng Chiêm chính thức không còn hộ nghèo.
Gia đình bà Đinh Thị Lãm một trong những hộ cuối cùng thoát nghèo là ví dụ sinh động. Chồng mất sớm, nhà xuống cấp nghiêm trọng, bà từng nghĩ không có cơ hội vươn lên. Nhờ sự hỗ trợ xây nhà của Thành phố và sự chung tay của cộng đồng, bà đã có mái ấm kiên cố, thoát nghèo bền vững.
Câu chuyện của anh Phùng Khắc Vỹ ở xã Vật Lại cũng khiến nhiều người xúc động. Bị tai nạn liệt nửa người, hai bố con sống trong căn nhà cũ nát. Đầu năm 2024, gia đình anh được hỗ trợ 100 triệu đồng và vay 50 triệu đồng không lãi để xây nhà mới. Sau đó, anh tiếp tục được vay vốn nuôi bò, có thêm thu nhập và thoát nghèo.
Gia đình chị Lê Thị Thắm ở xã Thượng Phúc có 5 thành viên, sống trong căn nhà dột nát cũng được Thành phố hỗ trợ 100 triệu đồng, và vay thêm 50 triệu đồng để xây nhà hai tầng. Tết 2025, lần đầu gia đình chị Thắm được đón giao thừa trong căn nhà kiên cố, một cột mốc quan trọng cho hành trình thoát nghèo. Những câu chuyện này cho thấy: Chính sách chỉ thực sự có ý nghĩa khi đến đúng địa chỉ và gắn với nỗ lực của người dân.
Tập trung vào nhóm cận nghèo và phòng ngừa tái nghèo
Dù đã trở thành một trong 6 địa phương đầu tiên của cả nước không còn hộ nghèo, Hà Nội xác định nhiệm vụ giảm nghèo vẫn chưa dừng lại. Nhóm hộ cận nghèo dễ bị tổn thương trước biến động kinh tế, dịch bệnh, thiên tai tiếp tục là trọng tâm được hỗ trợ trong giai đoạn tới.
Thành phố hướng tới hoàn thiện bộ tiêu chí nghèo đa chiều, tích hợp yếu tố môi trường và biến đổi khí hậu. Cùng với đó, Luật Thủ đô 2024 mở ra cơ chế hỗ trợ mới như: Ngân sách hỗ trợ người cận nghèo, người cao tuổi, hỗ trợ vay mua nhà ở xã hội, hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện… Hà Nội tiếp tục khuyến khích các xã, phường kiện toàn Ban chỉ đạo rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo; tăng đầu tư cho dịch vụ xã hội cơ bản; nhân rộng mô hình sinh kế hiệu quả; và truyền thông mạnh mẽ hơn để người dân tiếp cận đầy đủ thông tin về chính sách. Thành công này khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội: Không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển đô thị nhanh và bền vững./.