Đồng bào Pà Thẻn ở Thượng Minh: Làm giàu từ bản sắc văn hóa

Khơi dậy nội lực, nâng cao nhận thức trong cộng đồng dân tộc thiểu số

Mục tiêu lớn nhất của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 là nâng cao nhận thức toàn xã hội về giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững; đồng thời khuyến khích, khơi dậy tinh thần tự lực của người dân. Với đồng bào Pà Thẻn, những lớp tập huấn, truyền thông chính sách, đào tạo kỹ năng làm du lịch, hỗ trợ pháp lý hay hướng dẫn quản lý tài chính hộ gia đình… đã tạo ra sự đổi thay trong tư duy, từ trông chờ vào hỗ trợ sang chủ động tìm hướng làm ăn mới.

Không chỉ hiểu hơn về quyền lợi và trách nhiệm của mình, bà con còn ý thức được giá trị của văn hóa truyền thống - thứ tưởng như chỉ dành cho lễ hội, nay lại có thể trở thành nguồn thu bền vững nếu biết khai thác đúng cách.

Văn hóa - “tài sản mềm” giúp người Pà Thẻn thoát nghèo

Thôn Thượng Minh là nơi sinh sống của cộng đồng Pà Thẻn với nhiều nét văn hóa đặc sắc: Trang phục đỏ rực, tiếng hát giao duyên, nghề dệt thủ công và đặc biệt là lễ hội nhảy lửa - di sản tinh thần độc đáo chỉ có ở cộng đồng này. Từ khi chương trình giảm nghèo bền vững được triển khai, chính quyền xã đã phối hợp với người dân xây dựng các mô hình du lịch cộng đồng như homestay, phục dựng lễ hội, đào tạo đội văn nghệ, khuyến khích sản xuất sản phẩm lưu niệm mang bản sắc Pà Thẻn.

Nhờ được hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, tập huấn kỹ năng đón khách và quảng bá hình ảnh, nhiều gia đình đã mạnh dạn sửa sang nhà cửa thành homestay. Khách du lịch đến Thượng Minh ngày càng đông để trải nghiệm không gian bản làng, thưởng thức ẩm thực địa phương và xem biểu diễn múa lửa - nghi lễ mang đậm màu sắc tâm linh của đồng bào Pà Thẻn.

Trang phục truyền thống vốn được may để tham gia lễ hội nay trở thành sản phẩm được khách đặt mua làm quà. Những người phụ nữ khéo tay tận dụng chính họa tiết cổ truyền để làm túi, khăn, vòng tay - sản phẩm thủ công được đánh giá cao vì tính độc đáo và việc bảo tồn bản sắc.

Biến di sản thành sinh kế: Mô hình độc đáo của cộng đồng Pà Thẻn ở Thượng Minh
Một trong những nhiệm vụ của Chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 là tuyên truyền, nhân rộng các mô hình hay, sáng kiến hiệu quả. Câu chuyện ở Thượng Minh đã trở thành ví dụ điển hình để nhiều địa phương khác học tập, thoát nghèo không chỉ dựa vào đất đai hay lao động phổ thông, mà còn từ chính giá trị văn hóa của dân tộc đó.

Ngày nay, người Pà Thẻn không chỉ gìn giữ các nghi lễ truyền thống trong cộng đồng mà còn chủ động quảng bá văn hóa ra bên ngoài. Nhiều nghệ nhân và thanh niên Pà Thẻn đã tham gia các lễ hội văn hóa cấp tỉnh, khu vực và toàn quốc, giao lưu, trình diễn nghi lễ nhảy lửa và nghề dệt thổ cẩm, người dân, đặc biệt là thanh niên, được khuyến khích mặc trang phục dân tộc trong những dịp lễ hội, tham gia trình diễn các nghi lễ văn hóa đặc trưng, qua đó giữ gìn và tái hiện không gian văn hóa Pà Thẻn một cách sống động. Chính tinh thần chủ động và sự gắn bó với truyền thống đã giúp họ trở thành “sứ giả văn hóa”, đưa bản sắc Pà Thẻn vượt ra ngoài phạm vi cộng đồng.

Song song với nỗ lực từ cộng đồng, chính quyền địa phương đang đẩy mạnh các chương trình bảo tồn gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Việc xây dựng các sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc Pà Thẻn không chỉ củng cố mục tiêu bảo tồn, mà còn mở thêm sinh kế tại chỗ cho người dân, đặc biệt là thanh niên - lực lượng dễ bị tổn thương trước nguy cơ tái nghèo.

Sự hỗ trợ của Chương trình còn giúp bà con tiếp cận dịch vụ pháp lý, hiểu về quyền sở hữu trí tuệ, từ đó bảo vệ mẫu hoa văn truyền thống, tránh tình trạng sao chép tràn lan.

Kinh tế khởi sắc từ sự chủ động của người dân

Nhờ biết khai thác giá trị văn hóa để phát triển sinh kế, thu nhập của các hộ dân Pà Thẻn ở Thượng Minh đã được cải thiện rõ rệt. Nhiều gia đình triển khai mô hình homestay ban đầu chỉ đón vài lượt khách, nhưng nhanh chóng chứng minh sức hút khi lượng khách tăng ổn định theo từng tháng, có thời điểm đạt gần 100 lượt mỗi ngày, phản ánh nhu cầu ngày càng lớn đối với các trải nghiệm văn hóa bản địa. Song song với đó, các sản phẩm thổ cẩm được bày bán tại gian hàng du lịch cũng mang lại nguồn thu phụ bền vững cho phụ nữ trong bản, góp phần tạo thêm việc làm và giữ gìn nghề truyền thống.

Điều quan trọng hơn cả là bà con đã tự tin bước ra thị trường, biết chủ động tìm đầu ra, học cách giới thiệu sản phẩm trên nền tảng số, biết làm tài chính hộ gia đình và đặc biệt biết tự hào khi khoác lên mình trang phục dân tộc để đón khách.

Giảm nghèo không chỉ là hỗ trợ kinh tế, mà là nuôi dưỡng niềm tin

Câu chuyện của người Pà Thẻn cho thấy, Chương trình giảm nghèo bền vững không dừng lại ở việc cho vay vốn hay hỗ trợ chính sách. Điều quan trọng hơn là trao cho người dân niềm tin, khơi dậy nội lực để họ tự đứng vững trên đôi chân của mình.

Khi văn hóa được đánh thức đúng cách, nó không chỉ giúp đồng bào thoát nghèo mà còn trở thành cầu nối để bảo tồn, gìn giữ di sản. Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững 2021-2025 không chỉ tạo ra chuyển biến kinh tế mà còn gieo mầm niềm tự hào, tinh thần tự chủ và khát vọng vươn lên, những yếu tố quan trọng nhất để giảm nghèo lâu dài, bền vững./.

GL