Dấu ấn giảm nghèo bền vững và khát vọng vươn lên vùng Tây Bắc

Tinh gọn bộ máy, sát thực tiễn

Một trong những yếu tố then chốt tạo nên thành công của giai đoạn này là sự đổi mới mạnh mẽ trong phương thức lãnh đạo và quản lý. Không còn tình trạng đầu tư dàn trải, các địa phương đã chủ động kiện toàn bộ máy thực hiện phân cấp, phân quyền mạnh mẽ.

Điển hình tại Sơn La, trước bối cảnh khó khăn về nguồn lực và hạ tầng, tỉnh đã sớm thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia từ tỉnh tới cơ sở. Công tác rà soát hộ nghèo, cận nghèo được thực hiện bài bản, cập nhật liên tục theo tiêu chí mới, đảm bảo không bỏ sót đối tượng. Cách làm sát thực này đã giúp tỷ lệ hộ nghèo của Sơn La giảm ngoạn mục từ 21,66% (năm 2021) xuống còn 10,89% (cuối năm 2024), bình quân giảm 3,59% mỗi năm.

Tại Điện Biên, tư duy đổi mới được thể hiện qua việc thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý và tổ chức thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo, cụ thể là tại huyện Tuần Giáo cũ. Kết quả thí điểm cho thấy, cấp huyện đã chủ động hơn trong bố trí nguồn lực, rút ngắn thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả giải ngân. Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, tỷ lệ hộ nghèo tại Điện Biên giai đoạn 2021-2024 đã giảm bình quân 4,53%/năm, đạt 113,25% mục tiêu Nghị quyết của Tỉnh ủy.

Đặc biệt, tại Phú Thọ, trong bối cảnh sáp nhập địa giới hành chính (hợp nhất 3 tỉnh Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Phú Thọ cũ) và chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ 1/7/2025, công tác giảm nghèo đối mặt nhiều thách thức. Tuy nhiên, với tinh thần “không được phép chậm trễ”, hệ thống chính trị đã nhanh chóng được kiện toàn, xử lý khối lượng công việc khổng lồ để đảm bảo dòng chảy chính sách không bị gián đoạn. Chỉ trong 10 tháng năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh giảm xuống còn 2,71%, đạt 108,5% kế hoạch.

Kiên cố hóa nền tảng phát triển

Xác định hạ tầng là “mạch máu” của phát triển kinh tế, các tỉnh Tây Bắc đã ưu tiên nguồn lực để xóa bỏ tình trạng chia cắt, cô lập của các bản làng vùng cao.

Tại Lào Cai, hạ tầng nông thôn, miền núi được đầu tư đồng bộ đã tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội, giúp người dân đi lại thuận lợi và mở rộng sản xuất. Phong trào "Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát" đã hoàn thành sớm 77 ngày so với kế hoạch với hơn 26.800 ngôi nhà đã được làm mới và sửa chữa.

Sơn La cũng tập trung nguồn lực xây dựng 51 công trình hạ tầng thiết yếu và duy tu 85 công trình khác trong giai đoạn 2021-2025. Như lời ông Nguyễn Đức Thặng, Bí thư Đảng ủy xã Mường É chia sẻ: “Đường mở đến đâu, đời sống đổi thay đến đó”, những con đường bê-tông đã giúp nông sản vùng cao kết nối với thị trường, xóa bỏ cảnh gùi từng can nước của người dân.

Tại huyện Đà Bắc (thuộc tỉnh Hòa Bình cũ, nay thuộc Phú Thọ) - huyện nghèo duy nhất của khu vực này, kết cấu hạ tầng giao thông được quan tâm đặc biệt với nhiều tuyến đường nội thôn, đường huyện được cải tạo, cứng hóa. Chính nhờ hạ tầng được khơi thông, tỷ lệ hộ nghèo tại Đà Bắc đã giảm thần tốc từ 41,56% (năm 2021) xuống còn 15,6%, bình quân giảm 6,49%/năm.

Chuyển dịch cơ cấu sinh kế

Thành tựu lớn nhất trong công tác giảm nghèo tại Tây Bắc không chỉ nằm ở những con số, mà là sự thay đổi trong tư duy sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số. Chính sách hỗ trợ đã chuyển mạnh từ cấp phát vật tư đơn thuần sang tạo sinh kế dài hạn, khuyến khích sự chủ động.

Tỉnh Sơn La đã đẩy mạnh các mô hình liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ dân trong sản xuất cà phê, mía, cây ăn quả, giúp người dân tham gia chuỗi giá trị thay vì sản xuất nhỏ lẻ. Hơn 13.000 lao động thuộc hộ nghèo được đào tạo nghề và 83 lao động tại các huyện nghèo đã đi làm việc ở nước ngoài, mở ra hướng thoát nghèo bền vững nhờ thu nhập ngoại tệ.

Tương tự, tỉnh Lai Châu triển khai quyết liệt Dự án đa dạng hóa sinh kế, tập trung hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp gắn với du lịch và khởi nghiệp. Tỉnh đặt mục tiêu đến hết năm 2025 giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 16,27%, trong đó các huyện nghèo cũ giảm tới 5,82%. 100% người lao động thuộc hộ nghèo có nhu cầu đều được tư vấn định hướng nghề nghiệp và kết nối việc làm.

Tại Điện Biên, các mô hình hỗ trợ sản xuất, chuyển giao kỹ thuật đang được các xã, phường chủ động triển khai dù gặp nhiều khó khăn về nhân sự sau khi chuyển đổi mô hình quản lý. Nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển từ sản xuất tự cung tự cấp sang kinh tế hàng hóa, chủ động tiếp cận thị trường.

Đảm bảo an sinh xã hội

Giảm nghèo đa chiều không chỉ là nâng cao thu nhập mà còn là việc lấp đầy các thiếu hụt về dịch vụ xã hội cơ bản.

Tại Sơn La, 100% hộ nghèo, cận nghèo được cấp thẻ bảo hiểm y tế; tỷ lệ trẻ đến trường đúng độ tuổi đạt 97%. Lai Châu cũng phấn đấu tỷ lệ trẻ em thuộc hộ nghèo đi học đúng độ tuổi đạt 98,2% và giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi xuống dưới 22%.

Phú Thọ đã hoàn thành hỗ trợ xây mới và sửa chữa 8.176 căn nhà, trong đó có hơn 2.300 căn từ nguồn chương trình mục tiêu quốc gia. Tại Lào Cai, tỷ lệ dân số nông thôn sử dụng nước sạch đạt 97,5%.

Lai Châu đặt mục tiêu 90% hộ nghèo được tiếp cận dịch vụ viễn thông, internet và 95% hộ gia đình tại các huyện nghèo được tiếp cận thông tin về giảm nghèo bền vững.

Hướng tới năm 2026

Những kết quả đạt được trong giai đoạn 2021-2025 là nền tảng vững chắc, nhưng thách thức phía trước vẫn còn rất lớn. Nguy cơ tái nghèo do thiên tai, biến đổi khí hậu và biến động giá cả thị trường vẫn luôn hiện hữu, đặc biệt là đối với các hộ mới thoát nghèo.

Bước sang năm 2026 và giai đoạn tiếp theo, các tỉnh Tây Bắc xác định tiếp tục đổi mới phương thức quản lý, ưu tiên vốn cho hạ tầng thiết yếu và mở rộng các mô hình sinh kế liên kết theo chuỗi giá trị.

Chính phủ đặt mục tiêu năm 2026 tỷ lệ hộ nghèo cả nước tiếp tục giảm 1-1,5%, tiến tới không còn hộ nghèo vào cuối thập kỷ, với mức thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5.400 - 5.500 USD. Để hiện thực hóa điều này, tỉnh Điện Biên đã kiến nghị Trung ương sớm ban hành chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030 và hệ thống phần mềm quản lý hiện đại để theo dõi sát sao công tác giảm nghèo.

Tây Bắc đang ngày càng khẳng định vị thế của mình, không còn là "vùng trũng" của đói nghèo mà đang trở thành điểm sáng về nỗ lực vươn lên./.

LĐ