Khám chữa bệnh từ xa - Lời giải cho bài toán y tế vùng sâu

Lợi ích của khám chữa bệnh từ xa

Trong nhiều năm, sự chênh lệch giữa các bệnh viện trung ương và tuyến cơ sở luôn là "nút thắt" của ngành y tế. Người dân tại các huyện nghèo, vùng núi thường phải chịu thiệt thòi khi tiếp cận các phác đồ điều trị hiện đại, hoặc phải tốn kém chi phí lớn để chuyển tuyến.

Sự phát triển của khám chữa bệnh từ xa (telemedicine) trong kỷ nguyên số đang mở ra cơ hội thu hẹp khoảng cách y tế giữa các khu vực, đồng thời nâng cao chất lượng điều trị ngay tại tuyến cơ sở. Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới, khám chữa bệnh từ xa là việc cung cấp dịch vụ y tế trong điều kiện khoảng cách là yếu tố cản trở, thông qua công nghệ thông tin để phục vụ mục tiêu chẩn đoán, điều trị, phòng bệnh và nâng cao sức khỏe cộng đồng [1]. Nhờ các nền tảng hội chẩn trực tuyến, hình ảnh chẩn đoán và dữ liệu được chuyển trực tiếp lên tuyến trên để bác sĩ chuyên khoa đưa ra chỉ dẫn phù hợp.

Ở nước ta, Quyết định 2628/QĐ-BYT của Bộ Y tế về đề án “khám, chữa bệnh từ xa” giai đoạn 2020 - 2025 [2] đã mở đường cho y tế cơ sở được tham gia khám và hội chẩn trực tuyến khi đáp ứng đủ tiêu chuẩn kỹ thuật.

Đối với người dân vùng sâu, đây là cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng với chi phí thấp hơn nhiều so với việc chuyển tuyến. Đặc biệt với các ca cấp cứu, bệnh mãn tính hoặc bệnh hiếm gặp, việc được tư vấn kịp thời ngay tại chỗ giúp tăng khả năng sống, giảm biến chứng và giảm chi phí điều trị dài hạn - những yếu tố liên quan mật thiết đến nguy cơ tái nghèo.

Mô hình này góp phần thu hẹp khoảng cách y tế giữa thành thị và nông thôn, giữa khu vực phát triển và vùng còn khó khăn.

Đồng thời, khi nhiều bệnh nhân không phải di chuyển lên tuyến trên, áp lực bệnh nhân ở các bệnh viện lớn sẽ giảmquá tải, giúp hệ thống y tế vận hành hiệu quả hơn. Công nghệ đường truyền băng thông rộng và các thiết bị chẩn đoán hình ảnh trực tuyến cho phép các bác sĩ tuyến trên “có mặt” ngay tại phòng mổ của tuyến dưới để ra quyết định điều trị.

Tại Hà Nội, mạng lưới khám chữa bệnh từ xa đã kết nối các bệnh viện hàng đầu tuyến trung ương, như Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Tim Hà Nội, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội và Bệnh viện Xanh Pôn. Nhờ đó, người dân ở các tỉnh/thành phố trên toàn quốc có thể được thụ hưởng kỹ thuật cao ngay tại chỗ, đảm bảo công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế.

Ca đại phẫu từ xa trên đảo Trường Sa

Hiệu quả vượt trội của y tế từ xa đã được khẳng định qua ca đại phẫu mở khoang lồng ngực đầu tiên thực hiện ngay tại Bệnh xá đảo Trường Sa vào tháng 11/2025. Bệnh nhân là một ngư dân gặp tai biến do lặn sâu, dẫn đến tràn khí và tràn máu màng phổi nghiêm trọng, rơi vào tình trạng đe dọa tính mạng.

Trong tình huống cấp bách, hệ thống telemedicine được kích hoạt, thiết lập đường truyền trực tiếp giữa bệnh xá ngoài đảo và đội ngũ bác sĩ chuyên khoa của Bệnh viện Quân y 175 (TP. Hồ Chí Minh).

Nhờ hệ thống hội chẩn từ xa, các bác sĩ tuyến trung ương từ đất liền có thể theo dõi dữ liệu cận lâm sàng, hướng dẫn ê-kíp tại chỗ xử lý phẫu thuật và hồi sức. Tất cả diễn ra trong điều kiện khắc nghiệt ở trên biển. Ca phẫu thuật diễn ra thành công, bệnh nhân được cầm máu, hồi sức kịp thời và sau đó chuyển bằng trực thăng về đất liền tiếp tục điều trị [3].

Thành công của ca phẫu thuật không chỉ là cứu sống người bệnh trong “thời gian vàng”, mà còn là minh chứng khẳng định công nghệ y tế từ xa đã phá bỏ rào cản về khoảng cách địa lý, mở ra cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao cho những khu vực xa xôi nhất của Tổ quốc.

Một số giải pháp để mở rộng mô hình

Để khám chữa bệnh từ xa thực sự phát huy vai trò như một “cánh tay nối dài” của hệ thống y tế, các giải pháp cần được triển khai một cách đồng bộ và bền vững. Trước hết, việc tăng cường đầu tư cho hạ tầng viễn thông tại các trạm y tế xã là yêu cầu tiên quyết, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, miền núi và những địa bàn còn khó khăn. Hạ tầng ổn định sẽ tạo nền tảng kỹ thuật để các phiên khám, tư vấn và hội chẩn trực tuyến diễn ra thông suốt, không bị gián đoạn, giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng ngay tại địa phương.

Bên cạnh đó, cần chú trọng đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ y tế tuyến cơ sở. Cán bộ y tế cần được trang bị kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, vận hành phần mềm khám chữa bệnh từ xa, bảo mật dữ liệu, cũng như các kỹ năng giao tiếp và phối hợp trong hội chẩn trực tuyến.

Việc triển khai hiệu quả mô hình y tế từ xa là một trong những cách để địa phương nâng cao chất lượng dịch vụ công, củng cố an sinh xã hội và tiến gần hơn đến mục tiêu giảm nghèo bền vững./.

Tài liệu tham khảo:

[1] World Health Organization (2021), Global strategy on digital health 2020-2025, https://www.who.int/docs/default-source/documents/gs4dhdaa2a9f352b0445bafbc79ca799dce4d.pdf.

[2] Bộ Y tế (2020), “Quyết định phê duyệt đề án “khám, chữa bệnh từ xa” giai đoạn 2020 - 2025”.

[3] Lương Anh (2025), Bệnh viện Quân y 175 thực hiện ca phẫu thuật mở khoang lồng ngực đầu tiên tại Trường Sa, Quân đội nhân dân, https://www.qdnd.vn/y-te/tin-tuc/benh-vien-quan-y-175-thuc-hien-ca-phau-thuat-mo-khoang-long-nguc-dau-tien-tai-truong-sa-1011524.https://baodautu.vn/mo-rong-phu-song-y-te-tu-xa-d249218.html.

MN