Vai trò của hợp tác xã trong xóa đói giảm nghèo bền vững

Xóa đói giảm nghèo là một trong những mục tiêu phát triển thiên niên kỷ và là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Dù đã đạt được những thành tựu vượt bậc, đặc biệt là trong việc giảm tỷ lệ nghèo đa chiều, Việt Nam vẫn phải đối mặt với thách thức lớn là duy trì tính bền vững của thành quả này, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các khu vực dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, khu vực kinh tế tập thể, với nòng cốt là các hợp tác xã (HTX) nổi lên như một giải pháp thiết yếu và bền vững. HTX không chỉ là một mô hình kinh tế, mà còn là một thiết chế xã hội, đóng vai trò then chốt trong việc huy động sức mạnh cộng đồng, tăng cường năng lực nội sinh và tạo ra sinh kế bền vững cho người dân, đặc biệt là các hộ nghèo và cận nghèo.

HTX hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, tự chủ và tương trợ, giúp các thành viên nhỏ lẻ khắc phục những hạn chế về quy mô, vốn và thông tin, tiêu thụ sản phẩm… từ đó chuyển hóa lợi thế tập thể thành lợi ích kinh tế cá nhân. Vai trò của HTX trong công cuộc xóa đói giảm nghèo đã được thể chế hóa và khẳng định mạnh mẽ trong các văn kiện của Đảng và Nhà nước, gần đây nhất là Nghị quyết 20-NQ/TW và Luật Hợp tác xã 2023, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để HTX phát huy tối đa tiềm năng của mình.

Tầm quan trọng của hợp tác xã

HTX không chỉ là một đơn vị kinh tế, mà còn là một tổ chức xã hội mang đậm tính nhân văn, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự nguyện, tự chủ và bình đẳng. Mô hình này đặc biệt hiệu quả trong bối cảnh Việt Nam vì nó giúp giải quyết những thách thức cơ bản mà hộ gia đình sản xuất nhỏ lẻ thường gặp phải.

Mô hình HTX giúp tăng quy mô và năng lực sản xuất nhờ sự liên kết các thành viên trong sản xuất, tạo ra khối lượng hàng hóa lớn, đồng nhất về chất lượng, đáp ứng được yêu cầu của thị trường hiện đại thay vì sản xuất manh mún, nhỏ lẻ.

HTX đóng vai trò cầu nối, giúp nông dân giảm bớt khâu trung gian, tăng khả năng đàm phán giá bán đầu ra và giá mua đầu vào (vật tư, giống). Đây là yếu tố then chốt để tăng thu nhập cho người dân nghèo.

Về tiếp cận nguồn lực, HTX là "bảo chứng" giúp thành viên dễ dàng tiếp cận những nguồn vốn ưu đãi, khoa học kỹ thuật, các chương trình hỗ trợ của Nhà nước và các tổ chức quốc tế.

Ngoài ra, trong phát triển cộng đồng và vốn xã hội, HTX tạo môi trường để người dân trao đổi kinh nghiệm, kỹ năng sản xuất, nâng cao trình độ quản lý và xây dựng sự đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.

Hỗ trợ giảm nghèo đa chiều tại Việt Nam

Trong thời gian qua, mô hình HTX đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong việc hỗ trợ giảm nghèo đa chiều tại Việt Nam.

Mô hình HTX đã tạo việc làm và tăng thu nhập cho nhiều người dân nghèo. Nhờ việc cung cấp dịch vụ đầu vào và bao tiêu sản phẩm đầu ra, HTX đã đảm bảo cho các hộ nghèo yên tâm sản xuất. Việc này giúp họ từ bỏ thói quen sản xuất tự cung tự cấp, chuyển sang sản xuất hàng hóa có kế hoạch, từ đó gia tăng thu nhập. Nhiều HTX đã phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp như dệt may, thủ công mỹ nghệ, du lịch cộng đồng… để tạo thêm việc làm ngoài mùa vụ cho những người dân nghèo, đặc biệt là phụ nữ và người dân tộc thiểu số.

Thông qua mô hình HTX, cơ cấu kinh tế tại các vùng nông thôn đã được chuyển mình vươn lên nhờ những chính sách lớn của Nhà nước về tái cơ cấu nông nghiệp, như chuyển đổi cây trồng vật nuôi kém hiệu quả sang cây trồng, vật nuôi có giá trị cao, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP/GlobalGAP… được triển khai một cách đồng bộ và hiệu quả hơn. Người dân nghèo được hướng dẫn chuyển đổi sản xuất theo hướng chất lượng và an toàn, nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm.

HTX kiểu mới là một trong những tiêu chí quan trọng trong xây dựng nông thôn mới (NTM) ở Việt Nam. HTX không chỉ đóng góp về mặt kinh tế mà còn góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn (đường giao thông nội đồng, hệ thống thủy lợi…), nâng cao ý thức cộng đồng, bảo vệ môi trường và duy trì các giá trị văn hóa truyền thống, từ đó tạo ra một môi trường sống tốt hơn, giảm nghèo đa chiều.

Chính sách pháp luật về HTX của nhà nước Việt Nam là một hệ thống văn bản pháp lý toàn diện, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với khu vực kinh tế tập thể và công cuộc xóa đói giảm nghèo. HTX kiểu mới với những ưu đãi và hỗ trợ từ chính sách đã trở thành một lựa chọn thông minh và là công cụ đắc lực giúp người dân nghèo vượt qua khó khăn, cải thiện sinh kế và vươn lên làm giàu chính đáng. Phát triển HTX chính là phát triển cộng đồng, phát triển kinh tế tập thể, góp phần xây dựng một đất nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh./.

Hạnh Tâm