Thuốc giảm cân làm dịu tín hiệu thèm ăn và “tiếng ồn” trong não
Các nhà nghiên cứu đã xác định được một dấu ấn sinh học thần kinh đặc trưng cho những cơn thèm ăn cưỡng chế, đồng thời chứng minh rằng thuốc giảm cân Mounjaro có khả năng ức chế tín hiệu này.
Một nghiên cứu mới cho thấy, thuốc trị béo phì tirzepatide - được bán dưới tên thương mại Mounjaro hoặc Zepbound - có khả năng ức chế các mô hình hoạt động não bộ liên quan đến cảm giác thèm ăn. Các nhà khoa học đã đo sự thay đổi trong tín hiệu điện não của một người mắc béo phì nặng, người thường xuyên trải qua “tiếng ồn thực phẩm” (food noise) - những suy nghĩ xâm lấn và thôi thúc mạnh về việc ăn uống ngay sau khi bắt đầu dùng thuốc.
Đây là nghiên cứu đầu tiên sử dụng điện cực để đo trực tiếp cách các loại thuốc giảm cân “bom tấn” mô phỏng hormone GLP-1 tác động đến hoạt động não bộ ở người, đồng thời hé lộ cơ chế giúp chúng kiềm chế các cơn thèm ăn dữ dội. “Nỗ lực xác định dấu ấn thần kinh của ‘tiếng ồn thực phẩm’, rồi tìm hiểu cách thuốc điều chỉnh hiện tượng này, là một hướng tiếp cận tuyệt vời”, Amber Alhadeff, nhà khoa học thần kinh tại Trung tâm Giác quan hóa học Monell ở Philadelphia, nhận định. Các phát hiện vừa được công bố trên Tạp chí Nature Medicine.
Một phát hiện tình cờ
Thực tế, mục tiêu ban đầu của bác sĩ phẫu thuật thần kinh Casey Halpern tại Đại học Pennsylvania và các cộng sự không phải là nghiên cứu tác động của thuốc giảm cân lên não bộ. Nhóm muốn kiểm tra xem liệu kích thích não sâu (DBS) - một liệu pháp đưa dòng điện yếu trực tiếp vào não, có thể giúp giảm chứng ăn uống cưỡng chế ở những người béo phì không đáp ứng với các phương pháp khác, chẳng hạn phẫu thuật thắt dạ dày, hay không.
Các nhà nghiên cứu đã thiết kế một thí nghiệm trong đó người tham gia được cấy điện cực vào nhân accumbens, vùng não liên quan đến cảm giác phần thưởng. Theo nhà khoa học thần kinh Christian Hölscher tại Học viện Đổi mới Y khoa Hà Nam (Trung Quốc), khu vực này cũng chứa các thụ thể GLP-1, “vì vậy chúng ta biết GLP-1 đóng vai trò điều chỉnh cảm giác thưởng tại đây.” Loại điện cực được sử dụng có thể vừa ghi lại hoạt động điện vừa phát xung khi cần, vốn đã được áp dụng trong điều trị một số dạng động kinh.
Ở 2 người tham gia đầu tiên, nhóm phát hiện các đợt “tiếng ồn thực phẩm” dữ dội luôn trùng với sự tăng đột biến của hoạt động não tần số thấp, gợi ý rằng mẫu sóng này có thể là dấu hiệu đo lường khách quan của cơn thèm ăn cưỡng chế.
Bước ngoặt xuất hiện ở người tham gia thứ ba - một phụ nữ 60 tuổi vừa bắt đầu dùng liều cao tirzepatide do bác sĩ kê đơn để điều trị tiểu đường tuýp 2, đúng vào thời điểm bà được cấy điện cực. “Chúng tôi đã tận dụng cơ hội tình cờ này giữa lúc sự quan tâm dành cho các loại thuốc này đang rất lớn”, ông Halpern cho biết.
"Tiếng ồn thực phẩm" bị dập tắt
Trong những tháng tiếp theo khi sử dụng thuốc, các cơn thôi thúc ăn uống vô độ của người phụ nữ đã hoàn toàn biến mất. “Thật đáng kinh ngạc khi thấy ‘tiếng ồn thực phẩm’ biến mất ở một người có lịch sử dài bị ám ảnh bởi việc ăn uống”, ông Halpern chia sẻ. Ông cho biết thêm rằng, sự biến mất này xảy ra sau một giai đoạn “im lặng sâu sắc” trong hoạt động điện của nhân accumbens.
Tuy nhiên, khoảng 5 đến 7 tháng sau khi cấy ghép, nhóm nghiên cứu nhận thấy mô hình hoạt động não vốn liên quan đến thèm ăn cưỡng chế ở hai người tham gia trước lại bắt đầu tăng trở lại. Họ đặt câu hỏi liệu đây có phải dấu hiệu cảnh báo “tiếng ồn thực phẩm” sắp quay lại hay không. Và đúng như dự đoán, tín hiệu đó xuất hiện trở lại ngay trước khi cơn thèm ăn và hành vi ăn uống mất kiểm soát tái phát. “Đột nhiên, tín hiệu mà chúng tôi xác định trước đó quay lại, và nó xảy ra ngay trước khi triệu chứng tái bùng phát”, Halpern cho biết.
Theo Alhadeff, việc dấu ấn sinh học thần kinh xuất hiện trước khi “tiếng ồn thực phẩm” quay lại khiến mối liên hệ giữa hai yếu tố trở nên “khá thuyết phục”, dù hiện mới chỉ dựa trên dữ liệu của một người và cần nghiên cứu thêm. Đáng chú ý, người tham gia vẫn đang dùng tirzepatide khi triệu chứng trở lại, gợi ý khả năng cơ thể đã phát triển sự dung nạp với tác dụng này của thuốc. Hölscher cho rằng cũng có thể các thụ thể GLP-1 tại vùng não liên quan đã trở nên kém nhạy cảm hơn.
Halpern hy vọng những phát hiện này sẽ thúc đẩy các công ty dược phát triển các loại thuốc nhắm mục tiêu trực tiếp vào “tiếng ồn thực phẩm”. “Hiện nay, các thuốc này được tối ưu hóa để giảm cân”, ông nói. “Chúng có vẻ chỉ giúp giảm tạm thời hiện tượng ‘tiếng ồn thực phẩm’, nhưng có thể không phải giải pháp điều trị lâu dài và bền vững”./.