Năng lượng sạch ở nông thôn: "Lời giải kép" cho bài toán môi trường và kinh tế
Trong bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, tiêu chí "môi trường" luôn được xem là một trong những "cửa ải" khó khăn nhất. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, việc chuyển dịch năng lượng thông qua ứng dụng điện mặt trời và khí sinh học (biogas) đang trở thành xu hướng quan trọng, giúp giảm thiểu ô nhiễm, hướng tới một nền nông nghiệp xanh và tuần hoàn.
Từ xử lý chất thải đến mô hình kinh tế tuần hoàn
Chăn nuôi là thế mạnh của nông nghiệp Việt Nam nhưng cũng là nguồn phát thải khí nhà kính và ô nhiễm hữu cơ lớn nhất tại khu vực nông thôn. Trước đây, chất thải chăn nuôi thường bị xả thẳng ra kênh rạch, gây "bức tử" các dòng sông quê. Sự phổ biến của công nghệ biogas (hầm khí sinh học) đã thay đổi hoàn toàn cục diện này.
Với sự hỗ trợ của khoa học công nghệ, các hầm biogas hiện đại bằng vật liệu composite hoặc nhựa HDPE đã khắc phục được nhược điểm của hầm gạch truyền thống (dễ nứt, rò rỉ). Lợi ích mang lại là rất rõ ràng: Chất thải được xử lý triệt để, mùi hôi thối giảm đáng kể. Quan trọng hơn, khí sinh học thu được trở thành nguồn nhiên liệu sạch phục vụ đun nấu, thắp sáng, giúp các hộ dân tiết kiệm hàng triệu đồng tiền gas, điện mỗi tháng.
Đặc biệt, phụ phẩm sau biogas (nước và bã thải) đang được các nhà khoa học khuyến cáo sử dụng như một loại phân bón hữu cơ sinh học chất lượng cao.
Việc quay vòng chất thải này để tưới cho cây trồng chính là mô hình "kinh tế tuần hoàn" điển hình: Chăn nuôi hỗ trợ trồng trọt, giảm chi phí đầu vào và giảm phát thải ra môi trường.
Điện mặt trời tạo diện mạo mới cho nông thôn
Bên cạnh biogas, năng lượng mặt trời đang tạo ra diện mạo mới cho các vùng quê, đặc biệt là các xã nông thôn mới (NTM) nâng cao và kiểu mẫu. Không chỉ dừng lại ở các tấm pin áp mái để phục vụ sinh hoạt, công nghệ năng lượng mặt trời đang đi sâu vào chuỗi sản xuất nông nghiệp.
Nổi bật nhất là công nghệ sấy nông sản bằng năng lượng mặt trời. Đối với các sản phẩm OCOP (như trái cây sấy, dược liệu, thủy hải sản), việc phơi sấy truyền thống phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết và dễ nhiễm bụi bẩn.
Các nhà sấy hiệu ứng nhà kính sử dụng năng lượng mặt trời giúp nhiệt độ sấy ổn định, sản phẩm giữ được màu sắc, hương vị tự nhiên và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tuyệt đối. Đây là yếu tố then chốt để nâng cao giá trị nông sản.
Ngoài ra, hệ thống đèn đường năng lượng mặt trời đang phủ sóng khắp các đường làng, ngõ xóm. Với ưu điểm không tốn tiền điện, tự động bật tắt, dễ lắp đặt ở những nơi lưới điện khó vươn tới, giải pháp này góp phần quan trọng vào tiêu chí "sáng - xanh - sạch - đẹp", đảm bảo an ninh trật tự nông thôn vào ban đêm.
Hướng tới nông thôn bền vững và hiện đại
Việc ứng dụng năng lượng sạch là minh chứng cho sự thay đổi tư duy của người nông dân: Từ sản xuất manh mún sang sản xuất có trách nhiệm với môi trường.
Tuy nhiên, để các mô hình này phát huy hiệu quả tối đa và bền vững, cần có sự đồng hành sát sao của các nhà khoa học và cơ quan quản lý. Vấn đề xử lý tấm pin năng lượng mặt trời sau khi hết hạn sử dụng hay quy chuẩn kỹ thuật an toàn cho các hầm biogas quy mô lớn là những bài toán cần lời giải từ góc độ quản lý nhà nước và công nghệ.
Chuyển đổi năng lượng xanh tại nông thôn không còn là câu chuyện của tương lai mà đang hiện hữu sinh động ngay trong đời sống hàng ngày. Sự kết hợp giữa biogas và điện mặt trời chính là "lời giải kép" giúp các địa phương vừa hoàn thành tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM, vừa nâng cao chất lượng sống cho người dân, tạo đà cho sự phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu./.