Nâng cao chất lượng con người yếu tố then chốt trong giảm nghèo bền vững

Trong những năm gần đây, cùng với tiến trình thực hiện Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, nhiều địa phương trên cả nước đã ghi nhận những chuyển biến đáng kể trong đời sống người dân, đặc biệt ở khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Một trong những điểm sáng nổi bật chính là hiệu quả của Tiểu dự án Cải thiện dinh dưỡng thuộc Dự án 3 “Hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện dinh dưỡng”. Không chỉ góp phần giảm nghèo đa chiều, tiểu dự án còn đóng vai trò quan trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực yếu tố then chốt trong phát triển bền vững.

Giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đặt ra mục tiêu giảm nghèo theo hướng thực chất, bền vững và toàn diện hơn. Trong đó, Dự án 3 của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững được thiết kế với cách tiếp cận mới, kết hợp hài hòa giữa phát triển sinh kế và cải thiện dinh dưỡng, nhằm hạn chế tình trạng tái nghèo, vốn xuất phát từ thiếu hụt về sức khỏe, kiến thức và điều kiện tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản.

Cách tiếp cận “trao quyền, không chỉ hỗ trợ” đã được triển khai xuyên suốt. Thay vì mô hình hỗ trợ cho không hay đầu tư dàn trải, các địa phương tập trung xây dựng sinh kế bền vững, tăng khả năng tự chủ của người dân, đồng thời cải thiện thể trạng và tăng cường dinh dưỡng cho trẻ em, phụ nữ mang thai và nhóm dễ bị tổn thương.

Một điểm đáng chú ý là chương trình được triển khai đồng bộ với Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045. Chiến lược này nhấn mạnh mỗi người dân đều có quyền tiếp cận dinh dưỡng công bằng, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, góp phần phát triển con người toàn diện.

Chăm lo đầu tư căn bản cho thế hệ tương lai

Nếu sinh kế giúp người dân nâng cao thu nhập thì dinh dưỡng lại đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và phát triển chất lượng nguồn nhân lực tương lai. Vì vậy, Tiểu dự án 2 về cải thiện dinh dưỡng được coi là một trong những trụ cột quan trọng của Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững.

Các hoạt động trọng tâm của tiểu dự án bao gồm: Bổ sung vi chất dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ; quản lý suy dinh dưỡng cấp tính dựa vào cộng đồng; tư vấn, truyền thông và giáo dục về dinh dưỡng; tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế; hỗ trợ xây dựng mô hình bữa ăn học đường và bữa ăn dinh dưỡng tại gia đình.

Lạng Sơn là một trong những tỉnh triển khai hiệu quả nhất. Giai đoạn 2022-2024, tỉnh đã bố trí hơn 10,4 tỷ đồng cho hoạt động nâng cao dinh dưỡng. Nhờ nguồn lực này, tỷ lệ trẻ được cân đo hằng tháng đạt tới 99%, gần như bao phủ toàn bộ trẻ dưới 5 tuổi trong vùng dự án. Hơn 400 cán bộ y tế trường học và giáo viên được tập huấn, góp phần chuẩn hóa kiến thức và nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ tại các cơ sở giáo dục.

Tại Lâm Đồng, các hoạt động truyền thông sáng tạo được thực hiện sâu rộng đến từng thôn, bản. Cán bộ y tế đến tận hộ gia đình, tổ chức các buổi nấu ăn mẫu, hướng dẫn cách lựa chọn nguyên liệu sẵn có tại địa phương để chế biến thành những bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng. Cách làm trực quan, gắn với thói quen sinh hoạt hằng ngày giúp quá trình thay đổi nhận thức của người dân diễn ra hiệu quả và bền vững hơn.

Cùng với đó ở Thanh Hóa, trong giai đoạn 2023-2024, đã có hơn 20.896 phụ nữ mang thai được bổ sung vi chất; gần 900 trẻ suy dinh dưỡng cấp tính được quản lý và theo dõi sát sao tại cộng đồng. Đây là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, vì vậy những hỗ trợ này mang ý nghĩa thiết thực và cấp bách.

Nghệ An cũng là điểm sáng khi tổ chức hơn 40 lớp tập huấn cho 3.200 cán bộ y tế cơ sở; gần 10.000 trẻ được bổ sung vi chất và hàng nghìn trẻ khác được phát hiện sớm, đưa vào chương trình quản lý suy dinh dưỡng.

Tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác cải thiện dinh dưỡng vẫn còn đối mặt không ít khó khăn. Một số địa phương gặp trở ngại trong việc lựa chọn đơn vị cung ứng vi chất dinh dưỡng đạt chuẩn; thủ tục đấu thầu và phê duyệt kế hoạch còn chậm, làm ảnh hưởng đến tiến độ triển khai. Công tác truyền thông chưa đồng đều, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa, nơi người dân còn hạn chế về kiến thức dinh dưỡng. Bên cạnh đó, nhân lực y tế cơ sở còn thiếu và phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, khiến chất lượng tư vấn dinh dưỡng chưa thật sự chuyên sâu. Dù vậy, toàn bộ hệ thống chính trị cùng các ngành liên quan đang tích cực phối hợp để tháo gỡ vướng mắc, bảo đảm chương trình được triển khai đúng tiến độ và đem lại hiệu quả thiết thực.

Các địa phương chủ động hơn, người dân thay đổi

Nhiều tỉnh đã chủ động huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, đồng thời linh hoạt điều chỉnh kế hoạch để phù hợp với điều kiện thực tiễn tại địa phương.

Tại Sơn La, hơn 25 tỷ đồng đã được giải ngân, giúp tỉnh triển khai đồng bộ các hoạt động truyền thông, bổ sung vi chất, xây dựng mô hình bữa ăn dinh dưỡng và tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ.

Hà Tĩnh cũng ghi dấu ấn khi phát triển hơn 300 mô hình sản xuất với tổng vốn 63 tỷ đồng, hỗ trợ gần 2.000 hộ dân thoát nghèo theo hướng bền vững.

Các tỉnh đã tích cực lồng ghép giữa phát triển sản xuất và chăm sóc dinh dưỡng, đặc biệt chú trọng hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao sức khỏe và thu nhập.

Điều đáng mừng nhất là sự chuyển biến trong chính mỗi người dân, chủ động tiếp cận chính sách, mạnh dạn đăng ký các mô hình sản xuất mới, biết tính toán chi phí - lợi nhuận và quan tâm hơn đến chăm sóc sức khỏe cho mẹ và trẻ nhỏ. Đây chính là nền tảng quan trọng để giảm nghèo bền vững, hạn chế tái nghèo và nâng cao chất lượng dân số.

Chỉ số quan trọng trong giảm nghèo đa chiều

Trong bộ tiêu chí nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025, dinh dưỡng được xem là một trong những chỉ số quan trọng phản ánh mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản. Thiếu dinh dưỡng không chỉ tác động trực tiếp đến sức khỏe mà còn ảnh hưởng lâu dài đến khả năng học tập, lao động và năng suất kinh tế của người dân.

Việc triển khai Tiểu dự án 2 đã giúp nhiều địa phương giảm đáng kể tỷ lệ hộ thiếu hụt về dinh dưỡng, qua đó đóng góp thiết thực vào kết quả giảm nghèo theo chuẩn mới. Các hoạt động hỗ trợ từ bổ sung vi chất, quản lý trẻ suy dinh dưỡng, đến nâng cao nhận thức cộng đồng đã cải thiện rõ rệt thể trạng trẻ em và tạo điều kiện cho các em phát triển toàn diện hơn trong tương lai.

Những kết quả nổi bật này cho thấy Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững đang ngày càng đi vào thực chất. Giảm nghèo không chỉ dừng lại ở hỗ trợ tài chính hay những giải pháp tạm thời, mà đòi hỏi một cách tiếp cận tổng thể, trong đó phát triển sinh kế cần gắn liền với nâng cao chất lượng con người.

Chăm lo dinh dưỡng đúng mức không chỉ giúp cải thiện sức khỏe trước mắt mà còn đặt nền móng cho một lực lượng lao động khỏe mạnh, có khả năng học hỏi, làm việc hiệu quả và thích ứng với yêu cầu phát triển mới. Đây chính là yếu tố then chốt để thực hiện mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau”, hướng tới một cộng đồng khỏe mạnh, chủ động và bền vững./.

ĐH