Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025: Từ "hạ tầng cứng" sang "phát triển chiều sâu"
Nhìn lại chặng đường 2021 - 2025, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) đã ghi nhận những con số ấn tượng. Tuy nhiên, đằng sau các chỉ tiêu định lượng là một sự thay đổi căn bản về tư duy quản lý: Chuyển từ việc tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng sang chú trọng phát triển kinh tế số, văn hóa và môi trường bền vững.
Khác với giai đoạn khởi động (2010 - 2020) khi bộ mặt nông thôn thay đổi chủ yếu nhờ bê tông hóa đường giao thông và kiên cố hóa trường trạm, giai đoạn 2021 - 2025 đánh dấu sự trưởng thành về chất lượng thông qua việc hoàn thiện khung khổ pháp lý và áp dụng các tiêu chí nâng cao.
Hoàn thiện thể chế: Nền tảng cho sự phát triển
Thành công lớn nhất của giai đoạn này là khả năng huy động nguồn lực xã hội hóa khổng lồ. Tổng nguồn lực huy động thực hiện chương trình trong 5 năm ước đạt khoảng 3,7 triệu tỷ đồng [1]. Đáng chú ý, vốn tín dụng và vốn đóng góp từ cộng đồng dân cư, doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn, cho thấy sức sống nội tại của chương trình khi "Nhà nước hỗ trợ, nhân dân làm chủ".
Thành tựu lớn nhất trong giai đoạn này không chỉ nằm ở số lượng xã đạt chuẩn, mà nằm ở hệ thống cơ chế, chính sách được ban hành đồng bộ và kịp thời. Việc Trung ương và Chính phủ ban hành các Nghị quyết, Quyết định chuyên đề về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn 2045 đã tạo ra "hành lang pháp lý" thông thoáng.
Đây là cơ sở khoa học để các địa phương chuyển đổi mô hình quản lý, từ tự phát sang quy hoạch bài bản. Nhờ đó, tính đến thời điểm hiện tại, tỷ lệ các xã đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao và NTM kiểu mẫu đều tăng trưởng vượt bậc, phản ánh tính đúng đắn và hiệu quả của các chính sách đã đi vào thực tiễn.
Kinh tế nông thôn: Dấu ấn OCOP và bài toán thu nhập
Điểm sáng rực rỡ nhất trong bức tranh kinh tế là sự bùng nổ của Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Không dừng lại ở phong trào, OCOP đã trở thành "vườn ươm" thực thụ với 16.855 sản phẩm đạt 3 sao trở lên (tính đến giữa năm 2025). Trong đó, sự xuất hiện của 126 sản phẩm 5 sao (cấp quốc gia) đã khẳng định vị thế nông sản Việt trên thị trường quốc tế [2].
Số liệu thống kê cho thấy, sự gia tăng mạnh mẽ của các sản phẩm đạt hạng 3 sao trở lên. Điều này chứng tỏ nông sản Việt không còn chỉ bán thô mà đã được chuẩn hóa quy trình, áp dụng công nghệ chế biến, bao bì và truy xuất nguồn gốc. Thu nhập bình quân đầu người tại khu vực nông thôn nhờ đó được cải thiện rõ rệt, khoảng cách giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị đang dần được thu hẹp nhờ sự can thiệp của khoa học kỹ thuật vào sản xuất.
Môi trường và cảnh quan: Hướng tới nông thôn "đáng sống"
Nếu như trước đây tiêu chí môi trường thường là "điểm nghẽn", thì trong giai đoạn 2021 - 2025, đây lại là lĩnh vực có nhiều mô hình sáng tạo nhất. Các phong trào xây dựng cảnh quan "sáng - xanh - sạch - đẹp" không còn là khẩu hiệu mà đã được cụ thể hóa bằng các giải pháp kỹ thuật: xử lý rác thải tại nguồn, sử dụng năng lượng tái tạo và quy hoạch kiến trúc nông thôn giữ gìn bản sắc.
Chất lượng sống của người dân không chỉ đo đếm bằng thu nhập, mà còn bằng mức độ tiếp cận các dịch vụ y tế, giáo dục và môi trường sống trong lành. Đây là những giá trị bền vững mà giai đoạn này đã nỗ lực kiến tạo.
Kết quả của giai đoạn 2021 - 2025 khẳng định rằng: xây dựng NTM đã thực sự đi vào chiều sâu, bền vững và thực chất. Những thành tựu này là tiền đề quan trọng để bước sang giai đoạn tiếp theo, nơi mà chuyển đổi số và kinh tế tri thức sẽ đóng vai trò chủ đạo trong việc kiến tạo diện mạo nông nghiệp, nông thôn Việt Nam hiện đại./.
Tài liệu tham khảo
[1] Việt Anh (2025), Sức mạnh cộng đồng là yếu tố thành công của chương trình nông thôn mới, Nông nghiệp Môi trường, https://nongnghiepmoitruong.vn/suc-manh-cong-dong-la-yeu-to-thanh-cong-cua-chuong-trinh-nong-thon-moi-d787101.html
[2] Chu Khôi (2025), Việt Nam kết nối, hợp tác với nhiều quốc gia phát triển chương trình OCOP, VnEconomy, https://vneconomy.vn/viet-nam-ket-noi-hop-tac-voi-nhieu-quoc-gia-phat-trien-chuong-trinh-ocop.htm