Cao Bằng nghiên cứu thành công gạch đất không nung từ vật liệu tại chỗ, mở hướng xóa nhà tạm bền vững
Tận dụng nguồn đất đồi sẵn có, nhóm nghiên cứu tại tỉnh Cao Bằng đã sản xuất thành công gạch đất không nung và xây dựng mô hình nhà ở thực nghiệm cho hộ nghèo miền núi. Kết quả này mở ra giải pháp vật liệu mới, giúp giảm chi phí xây dựng, khắc phục khó khăn vận chuyển và hỗ trợ các chương trình xóa nhà tạm trên địa bàn tỉnh.
Cao Bằng hiện còn nhiều hộ đồng bào dân tộc sinh sống trong những căn nhà một tầng, diện tích 35-60 m², dựng bằng đất, gỗ, tre, lá - những vật liệu hoàn toàn dựa vào điều kiện tự nhiên địa phương. Ở các xã vùng sâu, nhà tạm, nhà xuống cấp vẫn còn phổ biến do kinh tế khó khăn và thiếu vật liệu xây dựng phù hợp.
Trong bối cảnh đó, tường trình bằng đất - phương pháp quen thuộc với cư dân miền núi - dù dễ thi công nhưng lại tồn tại nhiều nhược điểm như nhanh nứt, lún, giảm độ bền theo thời gian. Nhu cầu về một loại vật liệu rẻ, sẵn có, bền vững và phù hợp với điều kiện bản địa trở nên cấp thiết.
Từ thực tế này, nhóm nghiên cứu đã triển khai đề tài: “Nghiên cứu phát triển và ứng dụng gạch đất không nung sử dụng vật liệu tại chỗ nhằm hỗ trợ chính sách xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh Cao Bằng”. Mục tiêu đặt ra nhắm tìm giải pháp đồng bộ từ vật liệu - công nghệ - quy trình thi công đến thiết kế mẫu nhà.
Sau 30 tháng triển khai, nhóm đã sản xuất thành công gạch đất không nung từ vật liệu sẵn có tại huyện Nguyên Bình cũ, tỉnh Cao Bằng. Đất được lấy từ các khu đồi không thể canh tác, phối trộn với xi măng và ép bằng công nghệ thủy lực để tạo hình.
Mẫu gạch thu được đạt cường độ chịu nén trên 3,5 MPa, đáp ứng yêu cầu sử dụng cho nhà ở miền núi phía Bắc. Việc sản xuất tại chỗ giúp giảm mạnh chi phí vận chuyển vật liệu - một trong những trở ngại lớn nhất ở địa hình hiểm trở.
Cùng với vật liệu, nhóm đã tự thiết kế và chế tạo máy ép gạch thủy lực, bảo đảm lực ép lớn, vận hành đơn giản, phù hợp điều kiện thực tế tại các xã.
Từ kết quả nghiên cứu, nhóm đã xây dựng quy trình thi công tường gạch đất không nung và áp dụng vào thực tế khi dựng một căn nhà mẫu cho hộ nghèo tại xã Thành Công (huyện Nguyên Bình cũ).
Toàn bộ thao tác từ trộn nguyên liệu, ép gạch, xử lý nền móng, xây tường đến hoàn thiện đều được thiết kế để phù hợp kỹ năng lao động phổ thông và trang thiết bị của địa phương.
Cùng với đó, nhóm cũng hoàn thiện 03 bộ bản vẽ thiết kế - dự toán cho 3 mẫu nhà điển hình, giúp các địa phương có thể áp dụng ngay vào thực tiễn.
Ngoài ra, 05 học viên tại thành phố Cao Bằng đã được đào tạo, tập huấn quy trình đóng gạch và thi công - bước quan trọng để công nghệ có thể lan tỏa.
Kết quả của đề tài cho thấy tiềm năng lớn trong việc sử dụng đất tại chỗ - nguồn tài nguyên dồi dào của Cao Bằng - để sản xuất vật liệu xây dựng bền vững. Nhóm nghiên cứu kiến nghị, tiếp tục mở rộng thử nghiệm gạch đất không nung từ nhiều loại đất khác nhau, đồng thời theo dõi khả năng chịu lực của ngôi nhà mẫu theo thời gian để hoàn thiện đánh giá lâu dài.
Công nghệ chế tạo gạch đất không nung và quy trình xây dựng tường gạch từ vật liệu địa phương, nếu được phổ biến rộng, sẽ trở thành nền tảng quan trọng giúp Cao Bằng thúc đẩy chương trình xóa nhà tạm, cải thiện chất lượng nhà ở cho đồng bào vùng núi, đồng thời bảo tồn nét kiến trúc truyền thống./.