Bước tiến mới trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh: Góc nhìn từ Tọa đàm VinFuture 2025
Trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học - Công nghệ VinFuture 2025, Tọa đàm “Bước tiến trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh” diễn ra sáng ngày 3/12 tại Hà Nội đã quy tụ nhiều nhà khoa học hàng đầu thế giới, mang đến nhiều góc nhìn sâu rộng về tương lai của y học trong bối cảnh công nghệ đang tái định hình toàn bộ lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.
Phát biểu tại Tọa đàm, TS. Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) nhấn mạnh những biến động sâu sắc mà ngành y tế toàn cầu đang đối diện. Tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm tiếp tục tăng mạnh, trong khi các bệnh truyền nhiễm mới nổi ngày càng phức tạp dưới tác động của biến đổi khí hậu. Kháng kháng sinh đang tiến tới mức báo động, đe dọa đảo ngược nhiều thành tựu y học. Đồng thời, khoảng cách tiếp cận dịch vụ y tế giữa các quốc gia và nhóm dân cư ngày càng nới rộng.
Trong bối cảnh này, đổi mới sáng tạo, đặc biệt là sự kết hợp của công nghệ số, AI, công nghệ gen và vật liệu sinh học, trở thành chìa khóa để kiến tạo các giải pháp y tế chính xác, hiệu quả và bền vững.
Theo TS. Nguyễn Ngô Quang, các chủ đề của Tọa đàm, từ liệu pháp thực khuẩn thể, ứng dụng in 3D trong phẫu thuật, chiến lược điều trị mất thính lực đến các công nghệ vi sinh tiên tiến, phản ánh trọn vẹn những hướng nghiên cứu mà ngành y tế Việt Nam đang ưu tiên tiếp cận.
VinFuture trong 5 năm qua đã tạo nền tảng quan trọng thúc đẩy hợp tác khoa học quốc tế, mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam tiếp cận các công nghệ tiên tiến và đưa tiến bộ khoa học đến gần hơn với người bệnh.
Tương lai chăm sóc sức khỏe qua lăng kính những tiến bộ khoa học mới nhất
Phát biểu khai mạc Tọa đàm, GS. Quarraisha Abdool Karim nhấn mạnh, y học hiện đại đang vận hành trong một thực tại đầy biến động: Biến đổi khí hậu, sự xuất hiện của bệnh lý mới, hậu quả kéo dài của đại dịch và cả tình trạng sai lệch thông tin trên mạng xã hội.
Theo GS. Karim, khoa học cần được thúc đẩy bằng tinh thần hợp tác, chia sẻ tri thức và đặt bệnh nhân làm trung tâm của mọi đổi mới.
Tái tạo thính giác bằng chiến lược gene - cánh cửa của một kỷ nguyên hứa hẹn
GS. Ana Belén Elgoyhen trình bày những tiến triển nổi bật trong điều trị mất thính lực - căn bệnh đang ảnh hưởng tới hơn 1,5 tỷ người và có thể đạt 2,5 tỷ vào năm 2050.
Các liệu pháp gene nhắm vào đột biến OTOF đã cho thấy hiệu quả bước đầu, mở ra hy vọng mới cho bệnh nhân điếc bẩm sinh. Tuy vậy, bà cho biết hơn 150 gen khác liên quan đến mất thính lực vẫn là bài toán khoa học lớn cần lời giải.
Liệu pháp thực khuẩn thể - hy vọng mới trong cuộc chiến chống kháng kháng sinh
GS. Pascale Cossart phân tích mức độ nghiêm trọng của kháng kháng sinh - nguyên nhân trực tiếp của hơn 1,26 triệu ca tử vong năm 2019 và có thể gây ra hàng triệu ca tử vong mỗi năm vào 2050. Bà nhấn mạnh sự trở lại mạnh mẽ của liệu pháp thực khuẩn thể (phage therapy), vốn từng được nghiên cứu từ đầu thế kỷ XX và đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi tại châu Âu, Mỹ và Georgia.
Với độ đặc hiệu cao và khả năng tự nhân bản tại ổ nhiễm trùng, phage được kỳ vọng trở thành “vũ khí thế hệ mới” trong điều trị vi khuẩn kháng thuốc.
Virus chống ung thư - triển vọng từ công nghệ nano-phage
Trong bài trình bày của mình, GS. Chuanbin Mao giới thiệu những ứng dụng tiên phong của phage trong điều trị ung thư. Nhờ công nghệ biến đổi gen và vật liệu nano, phage có thể được lập trình để nhận diện tế bào ung thư, theo dấu tế bào ung thư lưu hành trong máu (CTC) hoặc vận chuyển enzyme giúp tối ưu hóa liệu pháp quang động.
Đây là hướng đi hứa hẹn mở ra các phương pháp chẩn đoán và điều trị ung thư ít xâm lấn hơn trong tương lai.
Công nghệ in 3D trong y học - bước tiến đột phá tại Việt Nam
Góp tiếng nói từ thực tiễn, GS. Trần Trung Dũng trình bày các kết quả nổi bật từ Trung tâm Công nghệ 3D trong Y học (VinUni). Từ năm 2024, công nghệ in 3D đã được ứng dụng để tái tạo cấu trúc xương phức tạp như xương chậu, xương hàm, xương ức… giúp bệnh nhân ung thư xương có cơ hội hồi phục mà không phải chịu các phẫu thuật cắt bỏ rộng như trước đây. Đến nay, đã có hàng trăm ca phẫu thuật phức tạp được hỗ trợ thành công.
Ông nhấn mạnh tiềm năng của AI trong giảm thời gian thiết kế implant từ vài ngày xuống chỉ còn vài giờ - một bước tiến quan trọng giúp hạ giá thành và mở rộng ứng dụng.
Liên ngành, công bằng y tế và trí tuệ nhân tạo - ba trụ cột của y học tương lai
Phần thảo luận mở của Tọa đàm cho thấy nhiều thách thức mang tính hệ thống: Bất bình đẳng trong tiếp cận y tế, yêu cầu tăng tốc thử nghiệm lâm sàng, chi phí cao của liệu pháp gene và áp lực nghiên cứu các công nghệ mới phù hợp thực tiễn từng quốc gia.
Các chuyên gia đều nhất trí rằng, AI là động lực quan trọng giúp y học rút ngắn chu trình nghiên cứu, phát triển và triển khai. Từ hỗ trợ thiết kế implant 3D đến chẩn đoán sớm bệnh truyền nhiễm, từ theo dõi bệnh nhân từ xa đến tăng độ chính xác trong điều trị cá thể hóa, AI đang từng bước mở rộng biên giới của chăm sóc sức khỏe thông minh.
Vấn đề then chốt, theo các nhà khoa học, không chỉ là công nghệ, mà là niềm tin, minh bạch, quản trị dữ liệu và khả năng đưa kết quả nghiên cứu đến với mọi cộng đồng, đặc biệt là nhóm yếu thế.
Tọa đàm mở ra nhiều cơ hội hợp tác chiến lược giữa Việt Nam và các nhà khoa học quốc tế. Những chia sẻ chuyên sâu, từ vắc xin thực khuẩn thể, liệu pháp gene, công nghệ nano, in 3D đến ứng dụng AI trong y tế, không chỉ phản ánh bước tiến của khoa học toàn cầu mà còn đem đến các định hướng quan trọng cho hệ thống y tế Việt Nam trong chặng đường phát triển tiếp theo./.