Các nhà nghiên cứu nhọc nhằn vượt qua sang chấn gián tiếp

Khi sang chấn “lây lan” qua nghiên cứu

Sau khi thực hiện các cuộc phỏng vấn với nhân viên y tế từng tham gia ứng phó vụ khủng bố 11/9/2001 tại New York, Erin Smith, nhà nghiên cứu ứng phó thảm họa tại Đại học Edith Cowan (Perth, Australia), bắt đầu nhận thấy sự thay đổi trong hành vi của mình.

Smith kể lại: “Tôi bắt đầu gặp ác mộng, trong đó tôi là người bị chôn vùi dưới đống đổ nát và bật dậy trong tình trạng thở hổn hển”. Bà trở nên lo âu ở nơi đông người và xuất hiện những hiện tượng xâm nhập tâm trí liên quan đến các câu chuyện đã nghe.

Mãi đến khi gặp bác sĩ tâm thần, Smith mới nhận ra đây là dấu hiệu của sang chấn gián tiếp (vicarious trauma) - một tình trạng có thể xảy ra khi một người tiếp xúc với sang chấn của người khác thông qua công việc, bao gồm cả nghiên cứu khoa học.

Sang chấn gián tiếp ngày càng được công nhận là một nguy cơ nghề nghiệp cần được quan tâm, đặc biệt với những nhà nghiên cứu làm việc với tài liệu gây tổn thương tinh thần. Việc tiếp xúc lặp lại, thiếu hỗ trợ sức khỏe tâm thần, và tiền sử sang chấn cá nhân đều làm tăng nguy cơ.

Theo bà Smith, nghiên cứu sinh và các nhà nghiên cứu khởi đầu sự nghiệp là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất do thường thiếu mạng lưới hỗ trợ.

Các chiến lược giảm thiểu và hỗ trợ

Một nghiên cứu công bố gần đây cho thấy những biện pháp giảm thiểu tác động của sang chấn gián tiếp là khả thi. Các chiến lược hiệu quả bao gồm việc chỉ định một người chịu trách nhiệm chăm sóc sức khỏe tinh thần cho nhóm nghiên cứu và có các chính sách bắt buộc nghỉ giải lao hoặc nghỉ phép.

Theo đó, bà Smith cùng nhiều chuyên gia khác đang kêu gọi các cơ sở nghiên cứu triển khai các chính sách nhằm tăng cường hỗ trợ cảm xúc và xây dựng khả năng phục hồi cho nhà nghiên cứu. “Dù sang chấn gián tiếp trong môi trường học thuật trở nên ngày càng quan trọng, nhưng vấn đề này vẫn chưa nhận được sự quan tâm đúng mức”, bà nhấn mạnh.

Thiết lập ranh giới: Chìa khóa để bảo vệ bản thân

Ronan Lee, nhà nghiên cứu diệt chủng tại Đại học Loughborough London, người nghiên cứu về thảm sát người Rohingya, đã bắt đầu tìm kiếm tài liệu về các thực hành tối ưu trong quản lý sang chấn gián tiếp sau khi nhận được một hình ảnh ghê rợn về bàn chân bị cắt lìa. Ông nhận thấy duy trì nhịp sinh hoạt ổn định và đặt ranh giới giữa công việc và đời sống thường ngày là yếu tố then chốt.

Ông Lee chỉ làm việc với tài liệu có thể gây sang chấn trong một khoảng thời gian cố định, sau đó nghỉ ngơi bằng các hoạt động thư giãn hoặc vui vẻ.

Tương tự, Millan AbiNader, nhà nghiên cứu bạo lực trên cơ sở giới tại Đại học Pennsylvania, thiết lập ranh giới vật lý. Bà cho biết nhóm của mình không thực hiện các công việc liên quan đến sang chấn (như phỏng vấn nạn nhân hoặc đọc hồ sơ giết người) tại phòng ngủ hay không gian sinh hoạt trong nhà.

AbiNader cho biết, bà từng trải qua sang chấn gián tiếp khi làm người hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực tình dục, bạo lực gia đình hoặc nạn buôn người.

Trong một nghiên cứu năm 2023, bà AbiNader và đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng việc “phân ngăn” (compartmentalising) các công việc liên quan đến tài liệu sang chấn và xử lý cảm xúc vào thời điểm khác giúp giảm tác động tiêu cực. Sử dụng một máy tính riêng cho các công việc dạng này và giới hạn thời gian làm việc mỗi ngày cũng được chứng minh là hiệu quả.

Bà AbiNader cho rằng việc trao đổi với đồng đội về tài liệu sang chấn và tìm kiếm hỗ trợ xã hội có thể ngăn ngừa tổn thương và thúc đẩy khả năng phục hồi. Hỗ trợ chính thức như thảo luận trong các buổi họp nhóm và gắn kết phi chính thức với đồng nghiệp đều có ích.

Bà AbiNader cũng nhấn mạnh rằng việc bị tác động cảm xúc khi tiếp xúc với chất liệu sang chấn là bình thường: “Nếu bạn bị ảnh hưởng, điều đó nghĩa là não bạn đang hoạt động đúng, và không có nghĩa là bạn có vấn đề”.

Smith cho biết các trường đại học, viện nghiên cứu và nơi làm việc có thể giúp giảm nguy cơ bằng cách: Cung cấp đào tạo về an toàn cảm xúc và nhận thức sang chấn, tích hợp phúc lợi của nhà nghiên cứu vào quy trình duyệt đạo đức, và tạo điều kiện tiếp cận giám sát, hỗ trợ đồng đẳng và các nguồn lực sức khỏe tâm thần.

Tìm kiếm tác động tích cực

Đối với nhà băng hà học Matthias Huss tại ETH Zurich, việc ghi nhận băng tan và chứng kiến tác động của biến đổi khí hậu vừa mang tính suy sụp, vừa mang tính thúc đẩy. Ông cảm thấy đau buồn khi con sông băng mà ông đo đạc trong 20 năm hoàn toàn biến mất. “Việc nó biến mất, nghĩa là chúng tôi không thể đo đạc nữa, thật sự rất khó khăn”, ông nói. “Nhưng mặt khác, đây cũng là một hiện tượng hấp dẫn và là một ‘đặc ân’ khi được chứng kiến và ghi lại sự biến mất này”.

Tiếp xúc với tài liệu sang chấn cũng có thể kích hoạt cảm giác được thúc đẩy, một hiệu ứng được gọi là tăng trưởng sau sang chấn hoặc khả năng phục hồi gián tiếp.

Huss cho biết việc tìm những lý do tích cực để tiếp tục thực hiện các nghiên cứu mang tính thử thách cảm xúc, chẳng hạn như nâng cao nhận thức cộng đồng, có thể giúp duy trì động lực và sự gắn bó với công việc.

Như vậy, sang chấn gián tiếp là một phần thực tế của công việc nghiên cứu đầy thách thức. Tuy nhiên, bằng cách thiết lập ranh giới rõ ràng, tìm kiếm hỗ trợ xã hội và tập trung vào mục đích tích cực của nghiên cứu, các nhà khoa học hoàn toàn có thể xây dựng khả năng phục hồi, biến tổn thương thành động lực, và tiếp tục sứ mệnh khám phá của mình./.

Trần Chi