ViRiCert - giải pháp số hóa quy trình đánh giá sản xuất lúa chất lượng cao
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, yêu cầu chuyển đổi sang mô hình sản xuất phát thải thấp trở nên cấp thiết, mang lại cơ hội nâng cao giá trị cho nông sản Việt Nam khi tham gia thị trường quốc tế. Công cụ đánh giá "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" - ViRiCert chính thức ra mắt, được kỳ vọng trở thành "la bàn xanh" cho nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trên hành trình chuyển đổi sang canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp.
Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) phối hợp với Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế (IRRI) vừa giới thiệu công cụ ViRiCert - giải pháp số hóa quy trình đánh giá việc thực hiện sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
“La bàn xanh” giúp định hướng nông dân trên hành trình canh tác bền vững
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, sạt lở và thiên tai cực đoan đe dọa sinh kế người trồng lúa, việc vừa giảm phát thải vừa giữ vững năng lực cạnh tranh đang là bài toán sống còn của ngành lúa gạo.
ĐBSCL là vựa lúa lớn nhất cả nước, đồng thời là nơi chịu tác động nặng nề nhất, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL (Đề án) được xem là bước ngoặt quan trọng.
ViRiCert được giới thiệu trong khuôn khổ Chương trình khoa học về tăng cường tác động của Nhóm tư vấn các Tổ chức nghiên cứu nông nghiệp quốc tế - CGIAR (S4I) và Dự án thử nghiệm chuyển đổi 1 triệu ha canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp (MOM-P), gắn với mục tiêu tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030.
Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam Lê Thanh Tùng, Đề án chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi có cơ chế đánh giá và giám sát minh bạch, đơn giản, dễ áp dụng. ViRiCert là "mắt xích" còn thiếu khi cung cấp bộ tiêu chí rõ ràng trên nền tảng số, giúp nông dân, HTX và doanh nghiệp biết mình đang ở mức nào trong quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp và chứng minh được giá trị sản phẩm xanh với người mua trong nước và quốc tế.
ViRiCert được thiết kế thân thiện với, nông dân, hoặc cán bộ kỹ thuật chỉ cần điện thoại thông minh, máy tính bảng, hay máy tính để truy cập hệ thống, trả lời các câu hỏi theo biểu mẫu có sẵn và nhận kết quả chấm điểm tức thì. Mỗi thửa ruộng, mỗi vùng nguyên liệu đều được đánh giá theo cùng một bộ tiêu chí, tạo nên bức tranh rõ ràng về mức độ "xanh" của mô hình canh tác.
ViRiCert không chỉ đo lường mức độ tuân thủ Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL, còn tạo lập cơ chế minh bạch, giúp nông dân tự tin khẳng định giá trị sản phẩm xanh trước thị trường.
Người dùng có thể truy cập website: https://viricert.easyfarm.vn hoặc quét mã QR để đánh giá ngay thửa ruộng của mình dựa trên 10 tiêu chí được thiết kế theo Quy trình Đề án.
Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia cao cấp của IRRI, ViRiCert được xây dựng trên nền tảng khoa học, kế thừa quy trình của Đề án.
Ông chia sẻ: Chúng tôi đã thiết kế hệ thống chấm điểm dựa trên 10 khâu thực hành quan trọng xuyên suốt quy trình canh tác, từ khâu làm đất, gieo sạ, bón phân, quản lý nước, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cho tới thu hoạch và xử lý rơm rạ. Mỗi khâu được chấm điểm cụ thể từ 0 đến 3 điểm dựa trên mức độ tuân thủ các thực hành tốt nhất.
Những khâu có ảnh hưởng lớn đến phát thải khí nhà kính, như quản lý nước, phân bón, rơm rạ được gán trọng số cao hơn. Cách chấm điểm này vừa phản ánh đúng tác động của từng thực hành, vừa định hướng nông dân ưu tiên thay đổi những khâu mang lại hiệu quả giảm phát thải cao nhất, thay vì làm dàn trải.
Củng cố vị thế gạo Việt Nam với hình ảnh "Gạo Việt xanh, phát thải thấp"
Dữ liệu từ 10 khâu thực hành được ViRiCert tổng hợp thành bảng điểm tổng thể cho từng cánh đồng, từng vùng nguyên liệu. Nếu đạt ngưỡng yêu cầu, lúa gạo được canh tác trên diện tích đó có thể đề xuất sử dụng nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" do VIETRISA xây dựng.
Đây là nhãn hiệu tập thể gắn với quy trình sản xuất đáp ứng các tiêu chí về chất lượng, môi trường và phát thải.
"Gạo Việt xanh, phát thải thấp" vì thế không chỉ là tên gọi trên bao bì, mà còn là lời cam kết với người tiêu dùng về quy trình sản xuất trách nhiệm, sử dụng hợp lý vật tư đầu vào, giảm thiểu rủi ro cho môi trường và sức khỏe cộng đồng. Việc sử dụng nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" được kỳ vọng tạo lợi thế cạnh tranh cho gạo Việt Nam trên các thị trường yêu cầu cao về phát thải, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn môi trường.
VIETRISA đang phối hợp cùng IRRI và Trung tâm Khuyến nông quốc gia đang xây dựng lộ trình áp dụng ViRiCert trong thời gian tới. Theo đó, có thể huy động nhanh lực lượng để triển khai thí điểm tại khoảng 10 hợp tác xã, với quy mô mỗi hợp tác xã khoảng 500 ha.
Mục tiêu là trong vụ Đông Xuân 2025-2026 có thể cấp nhãn hiệu cho khoảng 20.000 tấn gạo được đánh giá thông qua công cụ này, qua đó khẳng định thương hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" và hoàn thiện mô hình vận hành trước khi nhân rộng.
Cùng với thí điểm, các chuyên gia cho rằng, cần sớm đăng ký bản quyền thương hiệu và logo của VIETRISA đối với nhãn "Gạo Việt xanh, phát thải thấp", đồng thời xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc đồng bộ, tránh nguy cơ bị lợi dụng, gian lận, trộn lẫn sản phẩm không đạt chuẩn, gây thiệt hại cho nông dân, doanh nghiệp và làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng.
Với mục tiêu "Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030", Đề án được coi là bước chuyển lớn về mô hình phát triển ngành lúa gạo Việt Nam.
Trong bức tranh đó, ViRiCert được xem như "la bàn xanh" giúp các bên liên quan biết mình đang ở đâu trên hành trình chuyển đổi và cần điều chỉnh gì để tiệm cận các chuẩn mực sản xuất xanh mà thế giới đang hướng tới.
Sự chung tay của VIETRISA, IRRI, Trung tâm Khuyến nông quốc gia, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và nông dân sẽ quyết định thành công của công cụ này. Nếu được triển khai hiệu quả, ViRiCert không chỉ hỗ trợ Đề án, mà còn góp phần củng cố vị thế gạo Việt Nam với hình ảnh "Gạo Việt xanh, phát thải thấp", thân thiện với môi trường và an toàn cho người tiêu dùng./.