Ứng dụng chính phủ số hiệu quả hơn khi đồng hành cùng công cụ AI pháp luật
Cải cách hành chính và chuyển đổi số đang làm thay đổi sâu sắc phương thức phục vụ người dân trong hệ thống chính quyền. Trong đó, việc triển khai công cụ “AI Pháp luật” giúp người dân tiếp cận thông tin pháp lý minh bạch, chính xác và nhanh chóng hơn, đồng thời hỗ trợ cán bộ giảm áp lực trong xử lý thủ tục.
Hoàn thiện nền tảng pháp lý và dữ liệu số cho chính quyền điện tử
Trong tiến trình xây dựng chính phủ số, khung pháp lý và hạ tầng dữ liệu là hai yếu tố then chốt đảm bảo các dịch vụ công vận hành ổn định, minh bạch và có thể giám sát được. Bộ Tư pháp đã rà soát gần 90 quy định chồng chéo trong phân cấp, phân quyền nhằm kiến nghị Chính phủ xử lý, thống nhất thực thi tại các địa phương. Việc này góp phần giảm thiểu xung đột thẩm quyền, giúp hệ thống hành chính hai cấp vận hành thông suốt và đồng bộ hơn trên nền tảng số.
Theo Kế hoạch quốc gia về chuyển đổi số, đến cuối năm 2026, toàn bộ cơ sở dữ liệu quốc gia, dữ liệu chuyên ngành và dữ liệu dùng chung sẽ được liên thông, chấm dứt tình trạng “cát cứ” dữ liệu.
Nghị định 278/2025/NĐ-CP ngày 20/10/2025 của Chính phủ quy định về kết nối, chia sẻ dữ liệu bắt buộc giữa các cơ quan thuộc hệ thống chính trị, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương hoàn thành kết nối dữ liệu trước thời hạn này, đảm bảo mọi quy trình hành chính được xử lý qua trục dữ liệu thống nhất, giúp người dân không phải cung cấp lại thông tin đã xác thực.
Đồng thời, Nghị định 280/2025/NĐ-CP ngày 27/10/2025 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 23/2015/NĐ-CP về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký và chứng thực hợp đồng, giao dịch, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 07/2025/NĐ-CP, cho phép sử dụng dữ liệu tích hợp trên VNeID thay cho bản sao giấy tờ, rút ngắn đáng kể thời gian và chi phí khi thực hiện thủ tục hành chính.
Việc chuẩn hóa pháp lý và đồng bộ dữ liệu đang tạo tiền đề vững chắc cho mô hình chính quyền số - nơi các dịch vụ công được tự động hóa, minh bạch, truy xuất và giám sát hiệu quả.
Tính đến tháng 5/2025, tỷ lệ hồ sơ thủ tục hành chính được giải quyết trực tuyến toàn trình trên toàn quốc đạt gần 40%, trong đó khối bộ, ngành đạt hơn 52%, còn khối tỉnh đạt khoảng 15%. Mục tiêu đến cuối năm 2025 là nâng tỷ lệ này lên 80%.
Việt Nam cũng đã tăng 8 bậc trong bảng xếp hạng chuyển đổi số toàn cầu, đứng thứ 17/194 quốc gia, cho thấy những bước tiến đáng ghi nhận trong hiện đại hóa quản trị công.
Chính quyền cấp cơ sở là nơi phản ánh rõ nét nhất hiệu quả của cải cách hành chính. Khi các quy trình được số hóa, người dân trở thành trung tâm của hệ thống phục vụ. Phường Định Công (Hà Nội) là một ví dụ tiêu biểu cho mô hình này. Việc phân cấp thẩm quyền rõ ràng đã giúp địa phương xử lý nhanh gọn các vụ việc tồn đọng, như giải tỏa hoàn toàn khu đất lấn chiếm 5.000 m², trả lại không gian công cộng cho cộng đồng dân cư.
Tại bộ phận một cửa, các thủ tục được thực hiện hoàn toàn trên nền tảng điện tử. Người dân có thể nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ xử lý và nhận kết quả trực tuyến, thay vì phải đến trực tiếp nhiều lần như trước đây. Thời gian xử lý trung bình giảm từ 5-7 ngày xuống còn 2-3 ngày tùy loại hồ sơ, đồng thời hạn chế tình trạng sai sót hoặc chậm trễ.
Theo thống kê, việc triển khai mô hình chính quyền số hai cấp ở nhiều địa phương đã giúp giảm khoảng 60% thời gian tra cứu hồ sơ và giảm tới 70% tỷ lệ hồ sơ bị trả lại. Hệ thống quản lý tập trung cũng cho phép người dân giám sát tiến độ giải quyết và đánh giá mức độ hài lòng ngay sau khi hoàn tất thủ tục, góp phần tăng tính minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình của cơ quan công quyền.
AI Pháp luật - công cụ hỗ trợ trong hệ sinh thái chính phủ số
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý của ngành Tư pháp năm 2025 là việc triển khai công cụ “AI Pháp luật” - trợ lý ảo hỗ trợ người dân tra cứu, hiểu và áp dụng quy định pháp luật dễ dàng hơn.
Ứng dụng được phát triển dựa trên kho dữ liệu pháp lý chính thống, tự động cập nhật khi có thay đổi, đồng thời có khả năng tiếp nhận câu hỏi bằng ngôn ngữ tự nhiên mà không yêu cầu người dùng am hiểu thuật ngữ chuyên môn.
Sau hơn 5 tháng vận hành thử nghiệm, hệ thống đã tiếp nhận và xử lý hơn 140.000 câu hỏi, với hơn 83% người dùng đánh giá hài lòng. AI Pháp luật không chỉ cung cấp kết quả tra cứu chính xác, mà còn tóm tắt văn bản, gợi ý nội dung trọng tâm và dẫn chiếu đến các điều khoản liên quan, giúp người dân tiết kiệm đáng kể thời gian tìm hiểu quy định.
Đối với cán bộ một cửa, công cụ này hỗ trợ tra cứu nhanh, giảm sai sót trong hướng dẫn và tăng tính thống nhất trong áp dụng pháp luật.
Việc ứng dụng AI trong ngành Tư pháp cũng nằm trong tổng thể chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Các mô hình tương tự đang được thử nghiệm tại Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhằm phục vụ phân tích dữ liệu, dự báo chính sách và hỗ trợ trả lời tự động.
Kết quả ban đầu cho thấy, khi được tích hợp đồng bộ, AI có thể giúp giảm đáng kể khối lượng công việc thủ công, đồng thời nâng cao độ chính xác, tính nhất quán và minh bạch của hệ thống hành chính.
Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, việc triển khai AI trong lĩnh vực pháp lý vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Dữ liệu pháp luật tiếng Việt hiện còn phân tán, dung lượng lớn nhưng chưa được chuẩn hóa, khiến việc huấn luyện và vận hành các mô hình AI gặp trở ngại. Nhiều tình huống thực tế đòi hỏi tư duy phản biện, phán đoán và kinh nghiệm - những yếu tố mà công nghệ vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn con người.
Bên cạnh đó, vấn đề bảo mật thông tin cá nhân và an toàn dữ liệu luôn là mối quan tâm hàng đầu khi các hệ thống điện tử ngày càng được mở rộng. Ở một số địa phương, nhân lực có kỹ năng số còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong vận hành và khai thác hiệu quả các công cụ AI.
Để khắc phục, Bộ Tư pháp và Bộ Nội vụ đã phối hợp triển khai chương trình đào tạo chuyển đổi số cho đội ngũ công chức, đồng thời cùng Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng nền tảng dữ liệu mở, phục vụ cho việc huấn luyện các mô hình AI chuyên biệt trong lĩnh vực hành chính - pháp luật. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm đảm bảo AI được ứng dụng có trách nhiệm, hiệu quả và phù hợp với đặc thù ngôn ngữ, văn bản pháp lý Việt Nam.
Sự kết hợp giữa cải cách hành chính, phân cấp rõ ràng và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đang mở ra hướng phát triển mới cho chính phủ số Việt Nam. Những kết quả bước đầu như tỷ lệ hồ sơ trực tuyến tăng cao, mức độ hài lòng của người dân được cải thiện và công cụ AI Pháp luật bước đầu chứng minh hiệu quả cho thấy mô hình này hoàn toàn khả thi./.