Năm bí quyết giúp toà soạn thành công trong thời đại số
Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu cấp thiết đối với báo chí hiện đại. Kinh nghiệm từ các toà soạn tiên phong trên thế giới mang đến bài học thực tiễn và tầm nhìn chiến lược.
Một câu hỏi được đặt ra tại Hội nghị Truyền thông tin tức châu Á - Thái Bình Dương do Hiệp hội Truyền thông tin tức quốc tế (INMA) tổ chức: Điều gì phân biệt các tòa soạn chỉ dừng ở tuyên bố đổi mới với những tòa soạn thực sự hiện thực hóa điều đó?
Amalie Nash, người đứng đầu Sáng kiến chuyển đổi toà soạn của INMA, cho biết gần 2 năm triển khai chương trình đã giúp bà nhận diện những điểm chung ở các mô hình thành công. Từ đó, bà đúc kết 5 bí quyết thực tiễn giúp các cơ quan báo chí triển khai chuyển đổi chiến lược trong kỷ nguyên số.
Đặt công chúng ở vị trí trung tâm
Dù nhiều cơ quan báo chí khẳng định ưu tiên độc giả, không phải tòa soạn nào cũng hiểu rõ nhu cầu và hành vi thông tin của công chúng hiện nay. Nội dung báo chí vẫn thường dừng lại ở việc trả lời các câu hỏi “Ai? Tại sao? Như thế nào?”, nhưng thiếu yếu tố truyền cảm hứng, thiếu bối cảnh và không giải thích được “vì sao độc giả nên quan tâm”. Tư duy xoay quanh câu hỏi “Tại sao tôi phải quan tâm?” sẽ giúp củng cố niềm tin, gia tăng mức độ gắn kết và giữ chân độc giả lâu dài.
Sự trỗi dậy của các nhà sáng tạo nội dung cũng là tín hiệu cho thấy báo chí truyền thống cần thay đổi cách tiếp cận. Nhiều cá nhân sở hữu lượng người theo dõi còn lớn hơn các cơ quan báo chí lâu đời nhờ khả năng giao tiếp hai chiều và phong cách truyền tải linh hoạt.
Các tòa soạn cần học hỏi từ phương thức tiếp cận này, bao gồm: sử dụng video ngắn, bản tin email, nền tảng mạng xã hội mới như Threads, cũng như các xây dựng mối quan hệ với khán giả.
Tích hợp và khai thác dữ liệu hiệu quả
Việc sử dụng dữ liệu một cách chiến lược, không chỉ dừng lại ở thu thập mà còn tích hợp có mục đích vào hoạt động tòa soạn. Các chỉ số nên được phân tích, kết nối với mục tiêu kinh doanh và dùng để định hướng quyết định biên tập.
Các tòa soạn đổi mới đang vượt qua những chỉ số “ảo” như lượt xem trang, để tập trung vào các chỉ số phản ánh mức độ trung thành và tương tác thực chất, như: số lần quay lại, thời lượng đọc và tỷ lệ thoát trang.
Chiến lược nội dung rõ ràng
Trước sự suy giảm lưu lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm và mạng xã hội, cùng với sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI), các tòa soạn cần phải tái tư duy chiến lược biên tập. Tư tưởng chủ đạo “ít nhưng chất”, thay vì đuổi theo mọi chủ đề đang “nổi”, các tòa soạn tiên phong tập trung vào nội dung độc đáo, giá trị cao, giúp tạo sự khác biệt so với đối thủ.
Việc chọn lọc và thu hẹp trọng tâm không chỉ cải thiện chất lượng nội dung mà còn củng cố bản sắc thương hiệu và tăng tính gắn kết với độc giả.
Bằng cách thấu hiểu điều mà công chúng thực sự coi trọng, tòa soạn có thể ưu tiên sản xuất những bài viết “đáng đọc”, có chiều sâu, truyền cảm hứng, thay vì chỉ đơn thuần cập nhật thông tin.
Sử dụng công nghệ và AI một cách khôn ngoan
Không ngạc nhiên khi AI giữ vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi. Bí quyết thành công nằm ở việc triển khai công nghệ một cách chiến lược và có kế hoạch, thông qua việc thành lập các nhóm chuyên trách AI hoặc nhóm thử nghiệm để đánh giá công nghệ mới trước khi áp dụng rộng rãi trong toàn tòa soạn.
Hiện nay, AI phát huy hiệu quả nhất trong tự động hóa quy trình làm việc. Những tòa soạn vẫn phát hành báo in sử dụng AI để thiết kế trang báo, ngoài ra còn ứng dụng trong chuyển đổi giọng nói thành văn bản, gắn thẻ đa ngôn ngữ, chỉnh sửa câu chữ.
AI cũng mở ra tiềm năng cá nhân hóa, như trang chủ động cập nhật theo từng độc giả hoặc bản tin email tùy chỉnh. Ngoài ra, AI cũng có thể tóm tắt nội dung hiệu quả, dù vẫn chưa đáng tin cậy hoàn toàn trong việc viết trọn vẹn một bài báo.
Các tòa soạn phải hiểu rõ mình đang ở đâu trên lộ trình AI và cần đi đến đâu để không bị tụt lại trong bối cảnh công nghệ đang thay đổi toàn bộ ngành báo chí.
Amalie Nash, người đứng đầu Sáng kiến chuyển đổi tòa soạn của INMA
Đội ngũ lãnh đạo thúc đẩy sự thay đổi
Sự chuyển đổi của tòa soạn phụ thuộc vào những nhà lãnh đạo có khả năng dẫn dắt đội ngũ vượt qua thay đổi liên tục với sự rõ ràng, thấu hiểu và định hướng rõ ràng.
Những tòa soạn thành công thường đề cao tính minh bạch, khuyến khích thử nghiệm, phá bỏ rào cản để hợp tác xuyên bộ phận và đầu tư vào đào tạo và thay đổi văn hóa làm việc.
Trong bối cảnh báo chí thường xuyên buộc phải “làm nhiều với ít”, các lãnh đạo cần nghiêm túc theo đuổi việc “làm ít nhưng tốt hơn”. Điều này đòi hỏi những quyết định khó khăn, nhưng giúp đội ngũ tập trung vào điều quan trọng nhất.
Kỹ năng mềm như sự đồng cảm và khả năng giao tiếp không phải là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Nhà lãnh đạo cần tạo ra môi trường nơi thay đổi được xem như quá trình tiến hóa chứ không phải gián đoạn, và nơi mỗi thành viên hiểu rõ vai trò của trong tương lai của tòa soạn.
Hàm ý cho báo chí Việt Nam trong tiến trình chuyển đổi số
Từ kinh nghiệm của các tòa soạn tiên phong, báo chí Việt Nam cần nhận thức rằng chuyển đổi số không chỉ là ứng dụng công nghệ mà đòi hỏi thay đổi toàn diện về tổ chức, quy trình và tư duy. Trọng tâm không còn là “sản xuất nội dung” mà là “phục vụ nhu cầu thông tin” của độc giả, hướng đến giá trị lâu dài.
Việc khai thác dữ liệu, đầu tư vào phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo phải trở thành chiến lược. Bên cạnh đó, vai trò lãnh đạo là yếu tố quyết định trong việc định hướng và thúc đẩy chuyển đổi văn hóa trong tòa soạn.
Nếu không mạnh dạn đổi mới và chủ động nắm bắt thay đổi, báo chí Việt Nam sẽ khó cạnh tranh trong môi trường truyền thông số đang biến động nhanh và phức tạp. Chuyển đổi số phải được nhìn nhận như một chiến lược dài hạn, hướng đến xây dựng mô hình báo chí bền vững, độc lập và có giá trị cho công chúng./.