‏Huyết thanh “đa năng” chống 17 loại nọc rắn‏

‏‏‏Theo một nghiên cứu vừa được công bố, một loại huyết thanh kháng nọc mới sử dụng kháng thể từ lạc đà Llama và Alpaca có khả năng vô hiệu hóa nọc độc của 17 loài rắn nguy hiểm nhất châu Phi.‏

‏Rắn cắn vẫn là một vấn đề y tế công cộng bị xem nhẹ, dù ước tính cướp đi sinh mạng của khoảng 20.000 người mỗi năm tại khu vực châu Phi cận Sahara. Tại đây, khoảng 300.000 ca rắn cắn được ghi nhận hàng năm, và tình trạng hoại tử mô do nọc độc dẫn tới khoảng 10.000 trường hợp phải cắt cụt chi.‏

‏Các loại huyết thanh kháng nọc hiện hành thường được sản xuất theo cách truyền thống đó là: Tiêm dần nọc rắn vào ngựa để kích thích sinh kháng thể rồi tách huyết thanh. Tuy nhiên, nhược điểm lớn là các loại huyết thanh này thường chỉ có tác dụng với một loài rắn cụ thể.‏

‏Bà Anne Ljungars, đồng tác giả nghiên cứu và là kỹ sư sinh học tại Đại học Kỹ thuật Đan Mạch, cho biết việc xác định chính xác loài rắn "thủ phạm" thường rất khó khăn, gây cản trở cho việc điều trị kịp thời.‏

‏Thêm vào đó, huyết tương ngựa chứa nhiều protein lạ đối với cơ thể người, do đó có thể kích hoạt các phản ứng miễn dịch nguy hiểm. Hơn nữa, các loại huyết thanh truyền thống này cũng bất lực trong việc ngăn chặn tình trạng hoại tử mô tại chỗ do vết cắn gây ra.‏

‏Kháng thể có nguồn gốc từ lạc đà‏

‏Để phát triển loại huyết thanh phổ rộng này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng nọc độc của 18 loài rắn họ Elapid nguy hiểm nhất châu Phi cận Sahara (như rắn hổ mang, mamba và rắn rinkhals) để gây miễn dịch cho lạc đà Alpaca và Llama.‏

‏Từ đó, họ phân lập được các nanobody - những kháng thể siêu nhỏ với khả năng thâm nhập sâu vào mô và liên kết với các độc tố phá hủy tế bào. Cuối cùng, bằng cách kết hợp 8 loại nanobody này, họ đã tạo ra được một hỗn hợp kháng nọc mạnh mẽ.‏

‏Kết quả thử nghiệm trên chuột rất ấn tượng: loại huyết thanh mới đã vô hiệu hóa thành công nọc độc của 17 trên 18 loài rắn mục tiêu. Đáng chú ý, nó còn giảm thiểu đáng kể tổn thương da, vượt trội hơn hẳn so với Inoserp PAN-AFRICA, loại huyết thanh đang được sử dụng rộng rãi hiện nay.‏

‏Trước đây, giới khoa học từng cho rằng việc tạo ra huyết thanh phổ rộng là bất khả thi vì nọc rắn quá phức tạp (có thể chứa tới 100 loại độc tố). Tuy nhiên, nghiên cứu này chứng minh rằng chỉ cần tổ hợp 8 nanobody là đủ. Điều này mở ra hy vọng sản xuất các loại huyết thanh tương tự cho các vùng nhiệt đới khác thường xuyên bị rắn cắn.‏

‏Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng lưu ý một hạn chế: Các nanobody này bị phân hủy tương đối nhanh trong cơ thể, nên có thể không duy trì hiệu quả lâu dài ở những loài động vật lớn. Bà Anita Malhotra, nhà sinh học tiến hóa tại Đại học Bangor (Anh), đánh giá cao khả năng trung hòa nọc độc trên diện rộng chỉ với một số lượng nhỏ kháng thể, đồng thời nhấn mạnh rằng tác dụng giảm hoại tử mô của loại huyết thanh mới là điều “đáng chú ý”.‏

‏Tuy vẫn còn những hạn chế cần khắc phục, công trình này cho thấy khoa học hoàn toàn có thể tiến gần hơn tới những giải pháp cứu sống nhiều người hơn ở các vùng chịu ảnh hưởng nặng nề bởi nọc độc rắn./.‏

Hoàng Phương Linh