Hà Nội: Khoa học, công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo làm động lực tăng trưởng

Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng và làn sóng Cách mạng công nghiệp lần thứ tư lan tỏa mạnh mẽ, nhiều quốc gia đã chuyển hướng sang mô hình tăng trưởng mới, lấy tri thức, đổi mới sáng tạo và công nghệ số làm trụ cột - không chỉ như một lựa chọn tất yếu, mà còn là nền tảng để gia tăng năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Với vai trò trung tâm chính trị, hành chính, văn hóa và kinh tế của cả nước, Hà Nội sớm nhận thức được yêu cầu cấp thiết phải đổi mới mô hình tăng trưởng để thích ứng với bối cảnh mới.

Trong giai đoạn 2021-2025, Hà Nội đã ghi nhận những bước chuyển rõ nét trong quá trình hiện thực hóa mô hình tăng trưởng thông minh, từng bước hình thành nền tảng cho phát triển bền vững và cạnh tranh trong kỷ nguyên số. Dự kiến đến cuối năm 2025, tốc độ tăng trưởng GRDP của Thành phố sẽ vượt 8%, với quy mô kinh tế đạt khoảng 63,5 tỷ USD.

Thu nhập bình quân đầu người đạt xấp xỉ 7.200 USD, cao hơn mức trung bình của cả nước; năng suất lao động ước đạt 347 triệu đồng/người, tương đương khoảng 14.000 USD, gấp khoảng 1,6 lần so với bình quân chung.

Đặc biệt, đóng góp của các nhân tố tổng hợp (TFP) - phản ánh hiệu quả của khoa học công nghệ và quản trị - chiếm tới khoảng 53% trong tăng trưởng cho thấy, Hà Nội đang dần thoát khỏi mô hình tăng trưởng dựa vào vốn và lao động, hướng đến tăng trưởng dựa trên tri thức và đổi mới.

Cơ cấu kinh tế của Thủ đô tiếp tục chuyển dịch theo hướng hiện đại, với tỷ trọng kinh tế số chiếm khoảng 23% GRDP. Cùng với đó, Thành phố đã tập trung đầu tư hạ tầng nền tảng như Trung tâm Dữ liệu, Trung tâm Điều hành thông minh (IOC), Trung tâm Đổi mới sáng tạo; phát triển mạnh Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, Khu Công nghệ sinh học; đồng thời hình thành mạng lưới nghiên cứu - phát triển (R&D) kết nối chặt chẽ giữa Nhà nước, viện - trường và doanh nghiệp, tạo nên hệ sinh thái đổi mới sáng tạo năng động.

Trong các lĩnh vực dịch vụ công, y tế, giáo dục và quản trị đô thị, Hà Nội đã đẩy mạnh số hóa quy trình, ứng dụng dữ liệu lớn (Big Data) và hạ tầng số, từng bước kiến tạo nền tảng cho chính quyền số - kinh tế số - xã hội số toàn diện.

Những kết quả trên không chỉ phản ánh thành tựu kinh tế ấn tượng, mà còn cho thấy sự chuyển mình về chất trong mô hình phát triển: từ tăng trưởng “dựa vào lượng” sang “dựa vào chất”, từ đầu tư vật chất sang khai thác tri thức, kỹ năng và công nghệ - đúng với tinh thần của một Thủ đô hướng đến tương lai xanh, thông minh và bền vững.

Bước vào giai đoạn 2026-2030, Hà Nội đặt ra tầm nhìn đầy khát vọng, hướng tới “bứt phá” mạnh mẽ trong mô hình tăng trưởng để khẳng định vị thế Thủ đô dẫn dắt đổi mới và phát triển bền vững của cả nước.

Theo định hướng được thông qua tại Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ XVIII, Hà Nội đặt mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân hằng năm đạt trên 11%, với quy mô kinh tế mở rộng nhanh và thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 12.000 USD vào năm 2030. Tỷ trọng kinh tế số được kỳ vọng chiếm từ 40-50% GRDP, thể hiện định hướng rõ ràng trong việc chuyển dịch nền kinh tế sang dựa trên công nghệ, dữ liệu và đổi mới sáng tạo.

Cùng với đó, Thành phố hướng tới phủ kín hạ tầng số 100%, xây dựng chính quyền số 4.0 và phát triển nền tảng trí tuệ nhân tạo (AI) phục vụ quản trị đô thị thông minh. Trong cơ cấu kinh tế, tỷ trọng công nghiệp chế biến - chế tạo sẽ được nâng lên khoảng 25% GRDP, đóng vai trò là động lực chính cho công nghiệp hóa hiện đại. Hà Nội cũng cam kết dành hơn 4% ngân sách cho khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo, đồng thời đầu tư cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) chiếm khoảng 1% GRDP - mức đầu tư tiệm cận với chuẩn của nhiều nền kinh tế phát triển trong khu vực.

Thành phố dự kiến triển khai các cơ chế đặc thù và vùng thí điểm (sandbox) để thử nghiệm công nghệ mới; phát triển cụm R&D chuyên sâu về bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; đồng thời thu hút doanh nghiệp công nghệ cao, startup và các tập đoàn đa quốc gia tham gia vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thủ đô. Bên cạnh đó, Hà Nội còn đặt ra các mục tiêu về phát triển xanh và bền vững: nâng diện tích cây xanh bình quân đạt trên 10 m²/người, xử lý ít nhất 70% nước thải đô thị, và phục hồi bốn dòng sông nội đô: Tô Lịch, Lừ, Sét, Kim Ngưu - trước năm 2028.

Nếu hoàn thành các chỉ tiêu này, Hà Nội không chỉ trở thành đô thị phát triển vượt trội trong nước, mà còn có khả năng vươn vào nhóm 50 thành phố thông minh hàng đầu thế giới, khẳng định vị thế một Thủ đô hiện đại, năng động và tiên phong trong kỷ nguyên chuyển đổi số toàn cầu.

Để hiện thực hóa những mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng trong giai đoạn tới, Hà Nội xác định hai trụ cột chiến lược then chốt: đột phá thể chế và phát triển con người, trong đó doanh nghiệp và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo giữ vai trò trung tâm của quá trình chuyển đổi.

Thể chế được xem là nền móng của đổi mới và là yếu tố quyết định tốc độ phát triển. Hà Nội đang xây dựng và triển khai các cơ chế đặc thù nhằm giảm rào cản hành chính, tăng quyền tự chủ và cho phép thí điểm các mô hình ứng dụng công nghệ mới (sandbox), đặc biệt trong các lĩnh vực kinh tế xanh, năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn. Đây được coi là bước đi tiên phong, tạo không gian thử nghiệm chính sách linh hoạt, giúp Thành phố nhanh chóng thích ứng với sự thay đổi của công nghệ toàn cầu.

Song song đó, Hà Nội đẩy nhanh tiến độ ban hành và thực thi các nghị quyết chuyên đề, nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW và Luật Thủ đô (sửa đổi) 2024, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho các hoạt động nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ cao.

Thành phố cũng cam kết tăng tỷ lệ ngân sách dành cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo lên hơn 4%, đồng thời phát triển các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ hỗ trợ khởi nghiệp và vốn công nghệ, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt là startup công nghệ, có nguồn lực để mở rộng quy mô.

Cùng với đó là phân quyền mạnh mẽ trong triển khai chuyển đổi số, xác định rõ trách nhiệm từ trung ương đến cơ sở, bảo đảm tính thống nhất và hiệu quả trong hành động.

Một ưu tiên khác là phát triển hạ tầng số đồng bộ: mở rộng mạng lưới Internet tốc độ cao, phủ sóng 5G toàn Thành phố, xây dựng các trung tâm dữ liệu (Data Center) và hệ thống kết nối liên thông giữa các cơ quan, doanh nghiệp và người dân, hướng tới mục tiêu phủ kín hạ tầng số 100% vào cuối thập kỷ này.

Trong lĩnh vực nghiên cứu - sáng tạo, Thành phố đẩy mạnh cơ chế đặt hàng R&D, thúc đẩy liên kết ba nhà (Nhà nước - Nhà khoa học - Doanh nghiệp) và tôn vinh các công trình nghiên cứu ứng dụng, khuyến khích đổi mới trong khu vực tư nhân và học thuật. Hiện Hà Nội có hơn 350.000 doanh nghiệp đang hoạt động, đóng góp khoảng 40% GRDP và hơn 50% nguồn thu ngân sách của Thành phố. Doanh nghiệp được xác định là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, là nơi sản sinh ý tưởng, thử nghiệm công nghệ và tạo ra giá trị mới.

Tuy nhiên, vẫn còn ba “nút thắt” lớn cần tháo gỡ: thể chế, tài chính và liên kết thị trường để doanh nghiệp có thể tiếp cận dễ hơn với nguồn vốn, công nghệ và thị trường tiêu thụ. Nhằm khơi thông nguồn lực này, Hà Nội đang tập trung xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo, quỹ hỗ trợ khởi nghiệp, không gian làm việc chung (coworking space) và vườn ươm khởi nghiệp; đồng thời thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực công nghệ cao.

Giai đoạn 2026-2030 đặt ra những mục tiêu rất cao, từ việc hoàn thiện thể chế linh hoạt hơn, xây dựng chính quyền số và kinh tế số, đến việc phát triển nguồn nhân lực sáng tạo, có khả năng làm chủ công nghệ và tri thức mới.

Con đường phía trước chắc chắn không ít gian nan, song với bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần tiên phong, Hà Nội có cơ hội bứt phá để trở thành biểu tượng của một đô thị đổi mới sáng tạo, xanh, thông minh và bền vững, đóng vai trò dẫn dắt tiến trình phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên số toàn cầu./.

NMK