Liệu pháp ánh sáng giúp cải thiện trầm cảm theo mùa
Liệu pháp này dường như rất hiệu quả và nó thậm chí có thể phát huy tác dụng đối với cả các dạng trầm cảm khác nữa.
Ít ai cảm thấy vui vẻ khi những ngày mùa đông kéo dài u ám. Với người mắc rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD), tình trạng này không chỉ là “cảm giác buồn bã” mà là một rối loạn tâm lý có thật, bắt nguồn từ sự thay đổi của các cơ chế sinh học trong cơ thể.
Nguyên nhân sinh lý chính xác của chứng rối loạn này hiện vẫn chưa được làm rõ. Các nguyên nhân chính bao gồm việc suy giảm melatonin (một hormone điều hòa giấc ngủ), giảm serotonin (một chất dẫn truyền thần kinh) và rối loạn đồng hồ sinh học bên trong cơ thể - vốn kiểm soát mọi hoạt động sinh lý.
Thuốc chống trầm cảm có thể giúp giảm triệu chứng, song đi kèm với nhiều tác dụng phụ. Vì vậy, liệu pháp ánh sáng - phương pháp sử dụng các thiết bị phát ánh sáng mạnh đang ngày càng được ưa chuộng như một hướng điều trị “tự nhiên” hơn.
Thị trường có đủ loại: Từ đèn bàn quen thuộc đến thiết bị giống máy tính bảng hay điện thoại đặt trên giá đỡ. Nhiều bác sĩ coi đây là liệu pháp hàng đầu cho rối loạn theo mùa.
Song, kiểm chứng hiệu quả lại rất khó. Với thuốc, dễ làm: Một nhóm dùng thật, nhóm kia dùng giả dược. Nhưng để làm điều tương tự với liệu pháp ánh sáng, các nhà khoa học sẽ phải ngăn một nhóm lớn tình nguyện viên tiếp xúc với bất cứ thứ gì giống như ánh sáng ban ngày trong một thời gian dài. Ngay cả khi tìm được tình nguyện viên, việc này cũng chỉ thực sự khả thi trong các tổ chức lớn như bệnh viện. Vì vậy, chỉ có một vài nghiên cứu được thực hiện theo cách này.
Dù có những hạn chế đó, các bằng chứng hiện tại vẫn rất đáng khích lệ. Năm ngoái, một bài tổng quan 21 nghiên cứu, do ông Tu Zhe-Ming tại Trung Quốc dẫn đầu, đã kết luận rằng liệu pháp ánh sáng dường như thực sự có hiệu quả. Một bài tổng quan khác được công bố vào tháng 3 năm nay bởi bà Mihaela Bucuta, một nhà tâm lý học tại Romania, cũng kết luận rằng có từ 60% đến 90% bệnh nhân ghi nhận "sự thuyên giảm triệu chứng" khi sử dụng liệu pháp này hàng ngày.
Thiết bị nào hiệu quả nhất? Ánh sáng xanh lam, xanh lục hay trắng đều cho hiệu quả tương đương. Cường độ không quan trọng như quảng cáo. Nhiều sản phẩm “khoe” có thể đạt độ sáng 10.000 lux - sáng hơn nhiều so với đèn tiêu chuẩn trong nhà và gần bằng ánh sáng ngoài vào một ngày đẹp trời. Nhưng thực tế, ánh sáng yếu hơn vẫn hiệu quả, chỉ cần dùng lâu hơn.
Liệu pháp này dường như cũng không có nhiều nhược điểm. Mặc dù một số ít người dùng báo cáo bị đau đầu, kích ứng mắt và mờ mắt, nhưng những phàn nàn như vậy rất hiếm gặp.
Những lợi ích này có vẻ đủ lớn để thúc đẩy nhiều nghiên cứu về việc liệu pháp ánh sáng có thể giúp ích cho các bệnh nhân mắc các dạng trầm cảm khác (non-SAD). Và một lần nữa, các phát hiện có vẻ rất hứa hẹn.
Theo tổng quan của Tiến sĩ Bucuta, chỉ riêng liệu pháp ánh sáng có thể giúp ích trong 44% trường hợp. Khi được kết hợp với thuốc chống trầm cảm, con số này tăng vọt lên 76%. Chính những quan sát này đã thúc đẩy các nhà nghiên cứu tiến hành các thí nghiệm so sánh giữa việc chỉ dùng thuốc, chỉ dùng liệu pháp ánh sáng và kết hợp cả hai. Kết quả một lần nữa cho thấy việc kết hợp cả hai phương pháp dường như mang lại hiệu quả tốt hơn là chỉ dùng thuốc đơn thuần.
Tất cả những điều này mang lại một suy nghĩ lạc quan khi những đêm mùa rét đang ngày một dài ra. Đối với những người phải chịu đựng chứng trầm cảm mùa đông, "ánh sáng cuối đường hầm" của họ rất có thể lại đang tỏa ra từ chính một chiếc đèn./.