“Sáng kiến trí tuệ toàn cầu Đức”: Chiến lược 10 năm để củng cố vị thế khoa học toàn cầu

Sáng kiến kéo dài một thập kỷ này, từ năm 2025 đến 2035, đặt mục tiêu thu hút khoảng 1.000 nhà khoa học xuất sắc từ khắp nơi trên thế giới đến làm việc và nghiên cứu tại Đức. Đây không chỉ là một cam kết trong Thỏa thuận Liên minh cầm quyền mà còn là thông điệp rõ ràng từ Berlin rằng Đức chào đón tự do học thuật, đề cao xuất sắc và thành tựu.

Chương trình 1000-Köpfe-Plus được thiết kế như một "bến đỗ an toàn" về tự do học thuật - một giá trị được Hiến pháp Đức bảo đảm.

Khác với nhiều sáng kiến khác, chương trình này hoàn toàn mở về chủ đề nghiên cứu, không giới hạn trong bất kỳ lĩnh vực khoa học cụ thể nào. Sự linh hoạt và cách tiếp cận dài hạn này nhằm tạo ra dư địa ổn định cho kế hoạch và giúp khoa học thực sự trở thành đòn bẩy cho đổi mới sáng tạo (ĐMST) trên mọi lĩnh vực.

Yếu tố "Plus": Văn hóa chào đón nhân tài

Điểm đặc biệt của sáng kiến này nằm ở yếu tố "Plus". Yếu tố này hàm ý những hỗ trợ bổ sung được thiết kế để các nhà khoa học quốc tế cảm thấy thực sự được chào đón tại Đức. Các biện pháp cụ thể bao gồm đơn giản hóa thủ tục visa và đẩy mạnh các dịch vụ hỗ trợ định cư, cũng như hòa nhập tại các trường đại học và viện nghiên cứu.

Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một văn hóa "welcome" (chào đón nhân tài) sâu rộng trong hệ thống khoa học Đức, qua đó tạo ra tác động lan tỏa lâu dài đến môi trường khoa học-giáo dục của quốc gia này.

Quỹ Alexander von Humboldt giữ vai trò nòng cốt

Việc triển khai chương trình chiến lược này được giao cho Quỹ Alexander von Humboldt (AvH), một tổ chức danh tiếng toàn cầu, đóng vai trò nòng cốt. Quỹ AvH tận dụng uy tín và kinh nghiệm sẵn có trong việc thu hút và hỗ trợ các nhà khoa học quốc tế.

Chính phủ Đức rất coi trọng sự tham gia của Quỹ Humboldt và Quỹ Nghiên cứu Đức (DFG) - và sẽ phát huy các chương trình sẵn có của họ để thực hiện sáng kiến này.

Chương trình 1000-Köpfe-Plus được xây dựng trên nền tảng các chương trình hỗ trợ uy tín mà AvH, DFG và Cơ quan Trao đổi Hàn lâm Đức (DAAD) đã có. Điều này cho phép tận dụng ngay hạ tầng tài trợ hiện có và mạng lưới đối tác rộng khắp của AvH, từ đó đẩy nhanh quá trình tích hợp các học giả quốc tế xuất sắc vào hệ thống nghiên cứu Đức.

Chiến lược triển khai của AvH tập trung vào mở rộng quy mô các chương trình học bổng và giải thưởng hiện hữu. Nguồn lực bổ sung từ 1000-Köpfe-Plus được dồn vào hai nhóm chương trình chính của AvH:

Thứ nhất, học bổng Nghiên cứu Humboldt (dành cho nhà nghiên cứu sau tiến sĩ và nhà khoa học giàu kinh nghiệm).

Thứ hai, các giải thưởng Nghiên cứu Humboldt và Bessel (dành cho các nhà khoa học quốc tế xuất sắc ở cấp trung (mid-career) và cao cấp).

Thông qua danh mục hỗ trợ này, AvH đặt mục tiêu tạo cho các nhà khoa học ở nhiều giai đoạn sự nghiệp khác nhau một "điểm tựa tạm thời" tại Đức, đồng thời thúc đẩy hình thành mạng lưới hợp tác khoa học bền vững lâu dài giữa Đức và các nước.

Kết quả ban đầu: 74 nhà khoa học ưu tú trong đợt tuyển chọn đầu tiên

Mặc dù chương trình mới ở giai đoạn đầu triển khai, những kết quả ban đầu đã cho thấy dấu hiệu tích cực và sự cần thiết của sáng kiến. Ngay trong đợt tuyển chọn đầu tiên (cuối năm 2025), Quỹ Alexander von Humboldt đã tích cực sử dụng nguồn lực từ chương trình 1000-Köpfe-Plus để trao thêm 74 suất tài trợ cho các nhà nghiên cứu quốc tế.

Cụ thể, trong số này có 66 người nhận học bổng Humboldt và 8 người nhận các giải thưởng danh giá (5 Giải thưởng Nghiên cứu Humboldt và 3 Giải thưởng Friedrich Wilhelm Bessel).

Nhóm học giả tiên phong này đến từ 25 quốc gia khác nhau trên khắp các châu lục, bao gồm Canada, Chile, Trung Quốc và Hoa Kỳ. Việc trao thêm số lượng lớn học bổng và giải thưởng này phản ánh nỗ lực của AvH trong việc đáp ứng nhu cầu rất cao từ phía quốc tế, khi lượng hồ sơ xuất sắc gửi đến kỷ lục trong thời gian qua đòi hỏi Quỹ phải có thêm nguồn lực để không bỏ lỡ nhân tài.

Bên cạnh việc mở rộng quy mô tài trợ, AvH còn chú trọng các hoạt động hỗ trợ và đồng hành để bảo đảm các học giả quốc tế hòa nhập tốt tại Đức. Quỹ cung cấp sự hướng dẫn, cố vấn cá nhân cho mỗi người nhận học bổng và kết nối họ với mạng lưới hơn 30.000 cựu học giả Humboldt trên toàn cầu.

Đồng thời, Quỹ phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu tại Đức để đảm bảo họ nhận được sự hỗ trợ thiết thực về thủ tục hành chính, chỗ ở, khóa học ngôn ngữ và thích nghi văn hóa - đúng theo tinh thần "Plus".

Đối tượng và tiêu chí tuyển chọn khắt khe

Đối tượng hưởng lợi chính của chương trình là các nhà nghiên cứu quốc tế có thành tích xuất sắc ở nhiều giai đoạn sự nghiệp, từ tiến sĩ trẻ cho đến các giáo sư tên tuổi hàng đầu thế giới.

Điểm đặc thù là chỉ những người đang làm việc tại nước ngoài (không phải thường trú tại Đức) mới đủ điều kiện nộp hồ sơ, qua đó đảm bảo chương trình thực sự mang "nhân tài mới" đến bổ sung cho hệ thống khoa học Đức.

Việc tuyển chọn trong các chương trình của Quỹ Humboldt luôn dựa trên tiêu chí học thuật nghiêm ngặt, nhấn mạnh tính xuất sắc (excellence). Hồ sơ được thẩm định bởi hội đồng khoa học độc lập, xét trên thành tích nghiên cứu vượt trội so với mặt bằng, chất lượng đề cương nghiên cứu và tiềm năng đóng góp lâu dài.

Đối với các giải thưởng danh giá, ứng viên phải là những nhà khoa học tầm quốc tế có thành tựu nổi bật được giới chuyên môn công nhận, thường do các nhà khoa học Đức đề cử.

Chương trình mở cửa cho mọi ngành khoa học và mọi quốc gia, không giới hạn lĩnh vực hay quốc tịch. Đặc biệt, Quỹ Humboldt khuyến khích mạnh mẽ sự đa dạng và bình đẳng trong tuyển chọn, kêu gọi các ứng viên nữ và người thuộc các nhóm chưa được đại diện đầy đủ tham gia. Tuy nhiên, tỷ lệ thành công rất cạnh tranh (ước khoảng 20 - 25% trong các kỳ tuyển chọn sắp tới), cho thấy tiêu chuẩn đầu vào rất cao và việc được chọn là một vinh dự lớn.

Tham vọng tương lai: Hướng tới các "đầu tàu" cấp cao

Việc chào đón 74 nhà khoa học quốc tế ưu tú đầu tiên đến Đức vào năm 2025 là thành công bước đầu rõ rệt. Lực lượng nhân tài mới này được kỳ vọng sẽ làm giàu thêm cho hệ sinh thái nghiên cứu của Đức, mang đến những tri thức, kinh nghiệm đa dạng và góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh khoa học của quốc gia.

Nhìn về tương lai, Quỹ Alexander von Humboldt đang cùng Bộ chủ quản thảo luận việc mở rộng thêm các dòng chương trình tài trợ mới từ năm 2026 trở đi. Một ví dụ là khả năng tăng thêm các suất “Giáo sư Humboldt” - giải thưởng giáo sư danh giá dành cho các nhà khoa học hàng đầu đến làm việc dài hạn tại Đức. Điều này thể hiện tham vọng của 1000-Köpfe-Plus không chỉ dừng lại ở các suất tài trợ ngắn hạn, mà còn hướng tới thu hút những "đầu tàu" khoa học cấp cao về lâu dài.

1000-Köpfe-Plus được kỳ vọng sẽ đưa mạng lưới khoa học của Đức và thế giới xích lại gần nhau hơn, tạo động lực cho các dự án nghiên cứu chung về những thách thức toàn cầu (như y tế, khí hậu) mà “không thể chờ đợi thêm”.

Với kế hoạch tiếp tục điều chỉnh linh hoạt và mở rộng các hạng mục tài trợ, chương trình hứa hẹn sẽ đạt được mục tiêu thu hút 1000 “bộ óc” hàng đầu, đồng thời tạo nên những chuyển biến tích cực cho khoa học Đức về cả chất và lượng trong thập kỷ tới./.

“

Tài liệu tham khảo:
[1]. Dorothee Bär (2025), “Wir müssen die besten Wissenschaftler nach Deutschland holen”, WELT (bài viết của Bộ trưởng Liên bang về Nghiên cứu, Công nghệ và Không gian).
[2]. Alexander von Humboldt Foundation (2025), “Global Minds Initiative Germany: Humboldt Foundation sponsorship opportunities”, Thông cáo về cơ hội tài trợ trong khuôn khổ sáng kiến Global Minds Initiative (1000-Köpfe-Plus).
[3].Alexander von Humboldt Foundation (20/10/2025), Thông cáo báo chí số 21/2025: “The Global Minds Initiative Germany: Start of funding for the first researchers in Germany” - Khởi động tài trợ đợt đầu tiên cho các nhà khoa học trong chương trình .
[4]. Alexander von Humboldt-Stiftung - Trang web chính thức (2025). Humboldt-Forschungsstipendium - Thông tin về chương trình Học bổng nghiên cứu Humboldt (thuộc sáng kiến 1000-Köpfe-Plus).
[5]. Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) - Trang thông tin Global Minds Initiative Germany (2025) - Tổng quan về sáng kiến và vai trò của các tổ chức triển khai (Bộ BMFTR, Quỹ Humboldt, DAAD, DFG).

Bộ phận KH&CN tại Berlin (Đức)