Nhịp thở trong giấc ngủ đêm - tấm gương phản chiếu sức khỏe

Từng bị xem là chuyện hài hước trong phim hoạt hình hay đời thường, rối loạn giấc ngủ - đặc biệt là ngưng thở khi ngủ - nay được xem như một dấu hiệu sinh học tiềm ẩn của nhiều bệnh lý nguy hiểm, từ tim mạch, Alzheimer đến trầm cảm và rối loạn lo âu.

Khi hơi thở ngưng lại trong giấc ngủ

Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ (OSA) là dạng phổ biến nhất của rối loạn này, ước tính ảnh hưởng đến khoảng 1 tỷ người trên toàn thế giới. Tình trạng xảy ra khi đường hô hấp trên bị sụp xuống lặp đi lặp lại trong lúc ngủ, khiến hơi thở bị gián đoạn và nồng độ oxy trong máu giảm. Não phải phản ứng bằng cách đánh thức người ngủ - đôi khi hàng trăm lần mỗi đêm - rồi lại để họ thiếp đi mà không hề nhận ra.

“Trước đây, người ta cho rằng OSA chủ yếu gặp ở đàn ông lớn tuổi và chỉ gây bệnh tim hoặc đột quỵ”, Bryce Mander, Phó Giáo sư Tâm thần học và Hành vi con người, Đại học California cho biết. “Nhưng trong thập kỷ qua, bằng chứng ngày càng rõ ràng rằng OSA cũng là yếu tố nguy cơ của Alzheimer và các bệnh thoái hóa thần kinh khác”.

Bà Marishka Brown, Giám đốc Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu rối loạn giấc ngủ Mỹ cho biết, phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ mang thai, thường bị bỏ qua trong chẩn đoán rối loạn giấc ngủ. Những gì được coi là "nhẹ" ở nam giới có thể tương đương mức trung bình hoặc nặng ở phụ nữ, đặc biệt trong thai kỳ. Ngay cả rối loạn nhẹ cũng làm tăng nguy cơ tăng huyết áp thai kỳ, tiền sản giật và tiểu đường thai kỳ.

Mỗi lần ngưng thở gây ra sự sụt giảm oxy trong máu và một đợt tăng adrenaline, khiến tim mạch và hệ thần kinh phải hoạt động quá mức.

“Theo thời gian, điều này làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, bệnh tim và đột quỵ”, Giáo sư Atul Malhotra, chuyên gia y học giấc ngủ (Đại học California, San Diego), cho biết. “Điều đáng chú ý là ngay cả người gầy, khỏe mạnh cũng có thể mắc OSA”.

Một nghiên cứu của Đại học New York năm 2015 cho thấy, những người mắc rối loạn hô hấp khi ngủ phát triển suy giảm nhận thức nhẹ sớm hơn đến 10 năm so với người không mắc bệnh.

Một nghiên cứu của Đại học New York năm 2015 cho thấy, những người mắc rối loạn hô hấp khi ngủ phát triển suy giảm nhận thức nhẹ sớm hơn đến 10 năm so với người bình thường.

Cuộc đua công nghệ trong chẩn đoán và điều trị

Việc phát hiện sớm OSA là yếu tố then chốt, song quá trình chẩn đoán hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều người chỉ phát hiện bệnh khi người thân nhận thấy tiếng ngáy lớn - một tín hiệu không hoàn toàn chính xác.

Trong bối cảnh đó, các công ty cung cấp thiết bị đeo thông minh đang chạy đua để lấp khoảng trống chẩn đoán. Mới đây, Samsung Galaxy Watch trở thành thiết bị đeo đầu tiên được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấp phép De Novo để phát hiện dấu hiệu ngưng thở khi ngủ.

Tuy nhiên, GS. Malhotra lưu ý: “Thiết bị đeo và các bài kiểm tra tại nhà đang tiến bộ, nhưng chưa thể thay thế chẩn đoán lâm sàng. Chúng có thể tạo cảm giác an toàn giả tạo nếu người dùng dựa vào điểm số mà bỏ qua triệu chứng thực tế”.

Hiện nay, phương pháp đo đa ký giấc ngủ (polysomnography) vẫn là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán, nhưng chi phí tốn kém và khó triển khai rộng rãi.

Những thiết bị tại nhà thế hệ mới như WatchPAT, ARES và NightOwl đang mở ra hướng đi khả thi hơn, giúp theo dõi nồng độ oxy, luồng khí và tư thế ngủ ngay tại nhà. “Đây là bước tiến lớn trong việc tiếp cận các nhóm dân cư chưa có điều kiện đến phòng khám giấc ngủ”, PGS. Mander nhận định. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng thiết bị hiện vẫn chưa thể xác định chính xác giai đoạn ngủ - yếu tố quan trọng trong việc phát hiện sớm OSA.

Khi được chẩn đoán, liệu pháp thở áp lực dương liên tục (CPAP) vẫn là phương pháp điều trị chuẩn mực, giúp duy trì luồng khí ổn định để giữ đường thở mở trong suốt giấc ngủ.

Với những người không thích nghi được với CPAP, các giải pháp thay thế như ống thông mũi, thiết bị tăng cường cơ hầu họng hoặc thậm chí luyện tập âm nhạc đang được nghiên cứu.

Từ câu chuyện “ngáy to” tưởng chừng vô hại, các nhà khoa học đang cảnh báo về một vấn đề sức khỏe công cộng nghiêm trọng. Theo GS. Malhotra, giờ đây, đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý nguy hiểm. Nếu bạn ngáy to, thường xuyên mệt mỏi hay ngủ không sâu, đừng xem nhẹ mà hãy gặp bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra kịp thời./.

Trần Chi