Châu Âu trước “cuộc khủng hoảng tài trợ” nghiên cứu khoa học
Số đơn xin tài trợ khoa học tại châu Âu tăng đột biến, khiến nhiều nhà nghiên cứu chật vật trong môi trường học thuật ngày càng khốc liệt.
Tỷ lệ xin tài trợ nghiên cứu thành công từ các quỹ hàng đầu châu Âu đang giảm mạnh do lượng hồ sơ đăng ký vượt xa khả năng đáp ứng của nguồn quỹ. Điều này tạo ra áp lực lớn cho các nhà khoa học, đặc biệt là những người đang ở giai đoạn đầu sự nghiệp.
Tháng trước, Ủy ban châu Âu cho biết Horizon Europe - chương trình tài trợ nghiên cứu lớn bậc nhất thế giới của Liên minh châu Âu (EU) đã nhận được số lượng đơn xin tài trợ cao nhất trong suốt bốn thập kỷ hoạt động.
Cụ thể, số lượng hồ sơ đăng ký chương trình Học bổng sau Tiến sĩ Marie Skłodowska-Curie (MSCA) năm 2025 đã vượt mốc 17.000, tăng gần 65% so với năm 2024.
Chương trình MSCA có ngân sách dự kiến là 404,3 triệu EUR (tương đương 471 triệu USD) để tài trợ cho khoảng 1.650 dự án. Vì vậy, tỷ lệ hồ sơ được nhận tài trợ dự kiến sẽ giảm xuống dưới 10%, so với gần 17% của năm trước.
.png)
Hội đồng Nghiên cứu châu Âu (ERC) - cơ quan tài trợ hàng đầu cho nghiên cứu cơ bản tại châu Âu - cũng ghi nhận mức tăng mạnh trong tất cả các chương trình.
Đối với Starting Grants - chương trình dành cho các nhà nghiên cứu giai đoạn đầu sự nghiệp, có từ 2 - 7 năm kinh nghiệm sau khi hoàn thành bằng tiến sĩ, ERC đã nhận được số lượng đề xuất tăng 13% so với năm 2024. Tuy nhiên, chỉ 12% số hồ sơ sẽ được tài trợ, giảm so với 14% của năm ngoái.
Số lượng đơn xin tài trợ Advanced Grants của ERC - chương trình hỗ trợ cho các nhà nghiên cứu đã có uy tín và thành tựu khoa học, cũng tăng mạnh, với mức tăng lần lượt 31% so với năm 2024 và 82% so với năm 2023.
Tuy nhiên, chỉ khoảng 276 dự án (tương đương 8%) dự kiến sẽ nhận được tài trợ, giảm so với tỷ lệ 11% của năm ngoái.
Nhu cầu nhận tài trợ từ ERC tăng cao cho thấy các nhà khoa học có nhiều ý tưởng cho nghiên cứu cơ bản và khoa học tiên phong. Tuy nhiên, nguồn ngân sách không tăng, nên tỷ lệ trúng tài trợ sẽ giảm và sự thất vọng trong giới nghiên cứu là điều khó tránh khỏi.
Maria Leptin, Chủ tịch Hội đồng Nghiên cứu châu Âu (ERC)
Tỷ lệ xin tài trợ thành công đang sụt giảm
Tương tự xu hướng chung, các quỹ tài trợ nghiên cứu quốc gia trên khắp châu Âu cũng đang chứng kiến sự gia tăng về số lượng hồ sơ nộp. Quỹ Nghiên cứu Đức (DFG) - tổ chức tài trợ nghiên cứu độc lập lớn nhất của quốc gia này, cho biết số lượng hồ sơ xin tài trợ cho các nhà nghiên cứu trẻ từ tháng 1 - 8/2025 đã tăng 20% so với cùng kỳ năm 2024.
Một quỹ tài trợ lớn khác tại Đức, Quỹ Alexander von Humboldt cho biết số lượng hồ sơ xin học bổng sau tiến sĩ năm nay đã tăng ít nhất 20% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tại Vương quốc Anh, số lượng đơn xin tài trợ mà Tổ chức Nghiên cứu và Đổi mới sáng tạo (UKRI) nhận được gần như đã tăng gấp đôi kể từ giai đoạn 2017 - 2018. Tuy nhiên, tỷ lệ thành công gần như giảm một nửa, từ 36% vào năm 2017 - 2018 xuống còn 19% trong giai đoạn 2024 - 2025, mức thấp nhất trong thập kỷ qua.
Dữ liệu từ Hội đồng Nghiên cứu Y khoa thuộc UKRI cho thấy hai chương trình tài trợ của hội đồng này đã ghi nhận số lượng đơn cao nhất kể từ năm 2020.
Hội đồng Nghiên cứu Thụy Điển báo cáo sự gia tăng đáng kể về số lượng đơn trong 3 năm gần đây, trong khi Hội đồng Nghiên cứu Na Uy tạm thời chưa ghi nhận biến động đáng kể.
Cạnh tranh học thuật tại châu Âu
Các nhà nghiên cứu và giới chức cho biết còn quá sớm để xác định nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng đột biến trong số lượng đơn xin tài trợ.
Việc cắt giảm ngân sách khoa học cùng với bất ổn chính trị tại Mỹ đang khiến nhiều nhà khoa học tìm kiếm cơ hội việc làm ở châu Âu. Các học giả Mỹ có thể xin tài trợ của EU nếu thực hiện nghiên cứu tại các cơ sở ở châu Âu. Đồng thời, không ít nhà khoa học châu Âu đang làm việc tại Mỹ cũng tìm cách hồi hương để tận dụng cơ hội tài trợ.
Dữ liệu từ chương trình MSCA cho thấy phần lớn đơn đăng ký trong đợt gia tăng mạnh vừa qua (15.820/17.058 hồ sơ) đến từ EU và các quốc gia liên kết, trong đó Vương quốc Anh chiếm 21%. Số lượng 1.238 hồ sơ còn lại đến từ 48 quốc gia không nằm trong chương trình nghiên cứu trọng điểm của EU, và gần một nửa trong số này được nộp bởi các nhà nghiên cứu tại Mỹ.
Áp lực tài trợ nghiên cứu khoa học
Trong bối cảnh cạnh tranh học thuật ngày càng gay gắt, việc nhận được tài trợ không chỉ dùng để thúc đẩy khoa học, mà còn là yếu tố sống còn để các nhà nghiên cứu duy trì sự nghiệp. Nguồn tài trợ bên ngoài, từ các cơ quan cấp quốc gia, khu vực hoặc quốc tế, đã trở thành trụ cột thiết yếu, giúp vận hành phòng thí nghiệm và duy trì vị trí việc làm.
Vì vậy, khôi phục ngân sách cơ bản cho các cơ sở nghiên cứu sẽ giúp các nhà khoa học có điều kiện nghiên cứu ổn định và dài hạn hơn.
Ủy ban châu Âu đã đề xuất tăng gần gấp đôi ngân sách cho các chương trình nghiên cứu trong chu kỳ tài trợ tiếp theo vào năm 2028. Nếu được thông qua, ngân sách mới sẽ phân bổ khoảng 44 tỷ EUR cho các chương trình như ERC và MSCA. Đây được xem là động thái tích cực để giải quyết các vấn đề hiện nay.
Tuy vậy, các chuyên gia cảnh báo rằng, ngay cả khi ngân sách tăng, vẫn cần tối ưu hóa quy trình nộp hồ sơ, giảm chi phí hành chính, và mở rộng phạm vi hỗ trợ cho nhóm nhà khoa học đang ở “khoảng trống” giữa các giai đoạn sự nghiệp được quy định trong các chương trình tài trợ./.