Thị trường KH&CN: Bối cảnh, thách thức và vấn đề đặt ra đối với nghiên cứu chính sách

Tham dự Tọa đàm có các chuyên gia, nhà khoa học đến từ Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ KH&CN), Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, đại diện một số doanh nghiệp và các đơn vị thuộc Học viện Chiến lược KH&CN.

Phát biểu đề dẫn, TS. Nguyễn Hữu Xuyên, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược cho biết, Tọa đàm là diễn đàn để các nhà khoa học, hoạch định chính sách, các chuyên gia và các bên liên quan cùng nhau nhận diện, phân tích các vấn đề cốt lõi, điểm nghẽn, những vướng mắc trong chính sách phát triển thị trường KH&CN.

Qua đó, đề xuất định hướng nghiên cứu và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật, thúc đẩy phát triển thị trường KH&CN trong bối cảnh hội nhập.

Thực trạng thị trường KH&CN hiện nay

Báo cáo về “Thị trường KH&CN - động lực đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế” của TS. Nguyễn Hữu Xuyên cho thấy, bức tranh tổng quan về vai trò, cấu trúc và cơ chế vận hành của thị trường KH&CN ở Việt Nam.

Đặc biệt là nhấn mạnh vào tầm quan trọng của việc phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo với sự tham gia của các tổ chức trung gian như sàn giao dịch công nghệ, trung tâm ứng dụng KH&CN, doanh nghiệp KH&CN, quỹ đầu tư, vườn ươm... nhằm kết nối, tư vấn, định giá và hỗ trợ chuyển giao công nghệ hiệu quả.

Bên cạnh đó, đề xuất hoàn thiện thể chế, chính sách và hệ sinh thái hỗ trợ để phát triển thị trường KH&CN hiện đại, hội nhập quốc tế, TS. Nguyễn Hữu Xuyên nhấn mạnh.

TS. Khổng Quốc Minh, Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ KH&CN) phân tích những điểm mới của Luật số 93/2025/QH15 được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2025 qua báo cáo về “Luật KH,CN&ĐMST 2025 và hàm ý chính sách đối với phát triển thị trường KH&CN”.

TS. Khổng Quốc Minh cho biết, đây là lần đầu tiên “đổi mới sáng tạo” được đưa vào tên và nội dung của Luật, đánh dấu sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển khi coi doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo.

Luật khẳng định vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, mở ra nhiều chính sách đột phá: khuyến khích R&D và đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp; thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước; hoàn thiện cơ chế quyền sở hữu trí tuệ, quản lý và khai thác kết quả nghiên cứu; phát triển trung tâm đổi mới sáng tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm và hợp tác công - tư.

Việc hình thành thị trường KH&CN dựa trên tài sản trí tuệ với sự phối hợp chặt chẽ của “ba nhà”: Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp. TS. Khổng Quốc Minh đề xuất hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế khuyến khích và hệ sinh thái hỗ trợ để tăng tốc đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường KH&CN Việt Nam.

“Rào cản trong thương mại hoá kết quả nghiên cứu và hành động của 3 nhà” của TS. Nguyễn Tường Lan (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) đã chỉ ra những khó khăn trong việc đưa kết quả nghiên cứu khoa học ra thị trường.

Sự khác biệt về tư duy giữa nhà khoa học (chú trọng giá trị học thuật) và doanh nghiệp (hướng tới nhu cầu thị trường, lợi nhuận) dẫn tới khoảng cách lớn trong thương mại hóa.

Nhấn mạnh bài toán về nhu cầu thị trường, khi nhiều đề tài nghiên cứu chưa xuất phát từ thực tiễn sản xuất - kinh doanh, dẫn đến sản phẩm không phù hợp hoặc khó ứng dụng, TS. Nguyễn Tường Lan đề xuất mô hình phối hợp đồng bộ của “ba nhà”: Nhà nước kiến tạo cơ chế, Nhà trường định hướng nghiên cứu gắn với nhu cầu thực tiễn và doanh nghiệp chủ động đầu tư, hợp tác để đưa sản phẩm ra thị trường.

Giải pháp phát triển thị trường KH&CN

Tại Tọa đàm, các đại biểu đã thảo luận, làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển thị trường KH&CN gắn với đổi mới sáng tạo trong bối cảnh mới.

Nhiều ý kiến cho rằng, tốc độ phát triển thị trường KH&CN tỷ lệ thuận với sự tăng trưởng của nền kinh tế, song quy mô và chất lượng thị trường ở nước ta hiện còn hạn chế; tỷ lệ doanh nghiệp chế biến, chế tạo ứng dụng công nghệ cao chưa cao; cơ chế tài chính và chính sách liên thông giữa các chủ thể còn nhiều bất cập.

Để phát triển các ngành công nghiệp chiến lược như: vi mạch bán dẫn, cơ khí tự động hóa, năng lượng mới, hàng không - vũ trụ; nâng cao năng lực hấp thu công nghệ của doanh nghiệp; hoàn thiện cơ chế tài chính, thuế và sở hữu trí tuệ, khuyến khích đầu tư cho R&D... thị trường KH&CN cần được vận hành dựa trên dữ liệu minh bạch, định giá tài sản trí tuệ theo cơ chế thị trường, đồng thời xác định rõ lợi ích và vai trò của ba nhà: Nhà nước kiến tạo chính sách, Nhà trường định hướng nghiên cứu gắn với thực tiễn và doanh nghiệp chủ động đổi mới sáng tạo, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất.

Kết thúc Tọa đàm, TS. Nguyễn Hữu Xuyên cho biết, các kết quả thảo luận sẽ là cơ sở để Viện Chiến lược nghiên cứu, tham khảo xây dựng các báo cáo chuyên đề và đề xuất chính sách trong thời gian tới, góp phần thúc đẩy phát triển thị trường KH&CN và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia./.

AT