GS. Serge Haroche: Mọi thành công về công nghệ đều bắt nguồn từ nghiên cứu khoa học cơ bản

Ngày 3/10/2025, trong chuỗi sự kiện hưởng ứng Ngày Đổi mới sáng tạo Quốc gia năm 2025, Diễn đàn “Khai phóng tiềm năng đổi mới sáng tạo Việt Nam - Pháp: Bài học từ nhà khoa học đạt giải Nobel - Serge Haroche" do Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (NIC) và Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam phối hợp thực hiện với sự hỗ trợ của với Trung tâm quốc tế khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE). Diễn đàn đánh dấu cột mốc đặc biệt, thể hiện tinh thần hợp tác nâng cao sau khi Việt Nam và Pháp thiết lập quan hệ “đối tác chiến lược toàn diện”.

Vai trò thiết yếu của nghiên cứu khoa học cơ bản

Mở đầu những chia sẻ của mình, GS. Serge Haroche nhấn mạnh vai trò thiết yếu của nghiên cứu khoa học cơ bản trong bối cảnh nhân loại đang đối diện nhiều thách thức như môi trường, năng lượng và công nghệ mới.

Đặc biệt, GS. Serge Haroche khẳng định, nghiên cứu khoa học cơ bản và ứng dụng là hai mặt của một vấn đề và không thể tách rời. Vì mọi thành công công nghệ hiện nay đều bắt nguồn từ nền tảng nghiên cứu cơ bản tốt. Hiếm có ví dụ nào về đổi mới sáng tạo của thế kỷ XX mà không có thành tựu khoa học cơ bản. Điều này chắc chắn sẽ đúng với thế kỷ XXI.

Nghiên cứu khoa học cơ bản đòi hỏi sự kiên nhẫn. Cần một thời gian dài để thai nghén, thử nghiệm trước khi các thành tựu khoa học có thể được áp dụng rộng rãi.

Một trong những chiến thắng của nghiên cứu từng bị coi là vô ích là sự thống nhất của điện từ và quang học, thành tựu của Maxwell cách đây 150 năm. Bốn phương trình của ông đã khám phá ra sự tương tác giữa các điện từ trường, một điều hết sức quan trọng và có rất nhiều ứng dụng hiện nay.

Và nhờ nghiên cứu cơ bản này, con người phát hiện ra ngoài ánh sáng nhìn thấy, còn có sóng radio, tia hồng ngoại và sau này là tia X-quang.

Từ thế kỷ XVII, các nhà nghiên cứu đã đặt ra những câu hỏi trừu tượng như ánh sáng là gì, hay bản chất vật chất ra sao. Những nỗ lực tìm kiếm câu trả lời đã tạo ra nhiều bước ngoặt, từ điện, laser, cộng hưởng từ hạt nhân đến đồng hồ nguyên tử và hệ thống GPS.

Với Việt Nam, GS. Serge Haroche tin rằng, một đất nước có nền tảng chính trị ổn định sẽ rất thuận lợi để xây dựng chiến lược đầu tư lâu dài vào khoa học. GS khuyến nghị, nên tập trung vào đào tạo và nuôi dưỡng thế hệ trẻ đam mê nghiên cứu, tạo môi trường sáng tạo tự do. Nhà nước và các doanh nghiệp cũng cần đồng hành để hỗ trợ tài chính và thử nghiệm kết quả nghiên cứu trong thực tiễn.

GS. Serge Haroche chia sẻ, dù đây là lần đầu tiên ông đặt chân tới Việt Nam, nhưng ông biết các bạn trẻ Việt rất hiếu học, giành nhiều giải cao về khoa học tại các kỳ thi quốc tế. Trong bối cảnh lượng tử được coi là xu thế, điều có thể giúp Việt Nam phát triển lĩnh vực này chính là nuôi dưỡng những bộ óc tinh hoa - những người có nền tảng và thực sự đam mê khoa học cơ bản, tạo điều kiện để họ nghiên cứu, sáng tạo trong môi trường mở.

Đồng thời, GS. Serge Haroche cũng nhắn nhủ tới lớp trẻ Việt Nam: Đam mê và tò mò chính là động lực lớn nhất. Tiếp đó, các bạn hãy chuẩn bị cho mình một tinh thần thích ứng với mọi biến động, bởi khoa học luôn mở ra những hướng đi không ngờ tới. Hãy tìm kiếm một môi trường học thuật phù hợp với những người thầy luôn sẵn sàng lắng nghe.

Việt Nam và Pháp thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh năm 2025 được xác định là năm Đổi mới sáng tạo Việt Nam - Pháp, đánh dấu bước tiến quan trọng trong quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai quốc gia. Đây là dịp để hai bên tăng cường gắn kết, là cơ hội để thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược như: công nghệ lượng tử, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng và hàng không - vũ trụ, góp phần hình thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong giai đoạn mới.

Phát biểu tại Diễn đàn, ngài Olivier Brochet, Đại sứ Pháp tại Việt Nam cho biết, năm 2025 là “Năm Đổi mới sáng tạo Pháp - Việt Nam”, được phát động bởi Pháp để thúc đẩy hợp tác và trao đổi trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo giữa hai quốc gia.

Diễn đàn lần này là sự kiện thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển ứng dụng các công nghệ chiến lược; là cầu nối thúc đẩy hợp tác công tư, kết nối các trường đại học, cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp để tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững tại Việt Nam.

Chia sẻ diễn đàn, bà Kim Ngọc Thanh Nga, Phó Giám NIC khẳng định, sau khi Việt Nam và Pháp thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, hợp tác về đổi mới sáng tạo đã trở thành một trụ cột quan trọng trong quan hệ song phương. Hai nước cùng chia sẻ tầm nhìn về việc thúc đẩy hợp tác thương mại, chuyển đổi số và phát triển bền vững.

Pháp với thế mạnh về nghiên cứu cơ bản, công nghệ cao và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, có thể hỗ trợ Việt Nam trong quá trình phát triển nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ và xây dựng các trung tâm đổi mới.

Ngược lại, Việt Nam với thị trường năng động, lực lượng lao động trẻ và khả năng ứng dụng nhanh công nghệ mới, là môi trường giàu tiềm năng để các ý tưởng sáng tạo của Pháp được triển khai thực tiễn. Sự gắn kết này hứa hẹn sẽ mở ra nhiều cơ hội hợp tác chiến lược, góp phần đẩy mạnh hợp tác thương mại của Việt Nam - Pháp./.

PT