Giải pháp đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác tư tưởng, lý luận
Chuyển đổi số (CĐS) đang mở ra những cơ hội to lớn để đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị và công tác tuyên truyền, cổ động chính trị theo hướng hiện đại, linh hoạt và hiệu quả hơn.
CĐS mở ra những cơ hội to lớn để đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị
Tại Hội thảo khoa học “Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh chuyển đổi số” do Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức ngày 19/9/2025, TS. Lương Ngọc Vĩnh, Trưởng Khoa Tuyên truyền, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết: CĐS đang trở thành xu thế tất yếu trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó có công tác tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận chính trị. Việc ứng dụng công nghệ số không chỉ giúp đổi mới phương pháp tiếp cận, mà còn nâng cao hiệu quả, độ chính xác và tính kịp thời trong việc nhận diện, phân tích và giải thích các vấn đề lý luận, thực tiễn.
Trước hết, CĐS tạo điều kiện thuận lợi để thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu thực tiễn một cách khoa học, hệ thống và liên tục. Các phần mềm phân tích dữ liệu lớn (big data), trí tuệ nhân tạo (AI), công cụ khảo sát trực tuyến hay bản đồ số hóa góp phần tăng tính toàn diện, khách quan trong việc đánh giá tình hình thực tiễn. Điều này giúp cho việc tổng kết thực tiễn không chỉ dựa vào cảm tính, báo cáo định tính mà có thể kiểm chứng được bằng các dữ liệu có căn cứ.
CĐS mở rộng không gian nghiên cứu lý luận chính trị. Các nền tảng học thuật số, thư viện trực tuyến, diễn đàn khoa học số giúp nhà nghiên cứu tiếp cận nhanh chóng với tri thức toàn cầu, cập nhật kịp thời các quan điểm mới, đồng thời thúc đẩy trao đổi học thuật mở và liên ngành.
CĐS còn góp phần xây dựng hệ sinh thái tri thức số cho công tác lý luận chính trị, hỗ trợ Đảng trong việc hoạch định chính sách, lãnh đạo và quản lý xã hội một cách khoa học, hiện đại, trên nền tảng dữ liệu thực chứng và lý luận vững chắc. Đây là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh mới hiện nay.
TS. Lương Ngọc Vĩnh cho biết, CĐS đang mở ra những cơ hội to lớn để đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị và công tác tuyên truyền, cổ động chính trị theo hướng hiện đại, linh hoạt và hiệu quả hơn. Việc ứng dụng công nghệ số giúp khắc phục các hạn chế truyền thống như tính một chiều, khô khan, chậm cập nhật, từ đó nâng cao khả năng tiếp cận, lan tỏa và thuyết phục trong giáo dục, tuyên truyền chính trị.
Trong giáo dục lý luận chính trị, CĐS cho phép xây dựng các nền tảng học tập trực tuyến, khóa học e-learning, video bài giảng minh họa sinh động, giúp người học tiếp cận kiến thức một cách chủ động, trực quan và thuận tiện. Big data và AI có thể hỗ trợ phân tích nhu cầu, mức độ tiếp thu để cá thể hóa nội dung giảng dạy, tăng hiệu quả truyền đạt.
Trong công tác tuyên truyền, cổ động chính trị, việc sử dụng các công cụ truyền thông kỹ thuật số như mạng xã hội (MXH), báo chí điện tử, infographic, video ngắn, livestream... giúp truyền tải thông tin nhanh chóng, hấp dẫn, tiếp cận đa dạng đối tượng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Các chiến dịch truyền thông số có thể lan tỏa sâu rộng thông điệp của Đảng, tạo sự đồng thuận xã hội.
“Tuy nhiên, CĐS đòi hỏi đội ngũ làm công tác lý luận và tuyên truyền phải đổi mới tư duy, làm chủ công nghệ, đồng thời giữ vững bản chất chính trị, tính định hướng trong quá trình số hóa nội dung và phương thức hoạt động”, TS. Lương Ngọc Vĩnh.
PGS.TS. Nguyễn Thị Quế, nguyên Viện trưởng Viện Quan hệ quốc tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nêu rõ: Công tác tư tưởng, lý luận luôn giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam, là bộ phận cấu thành của công tác xây dựng Đảng, góp phần trực tiếp vào việc củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng, tăng cường sự thống nhất trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội.
Hiện nay, trước tác động sâu rộng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và tiến trình CĐS toàn diện, công tác tư tưởng, lý luận đứng trước cả thời cơ và thách thức mới, đòi hỏi phải được vận dụng một cách sáng tạo, linh hoạt, hiệu quả.
Việc nghiên cứu, làm rõ quan điểm của Đảng về công tác tư tưởng, lý luận và sự vận dụng sáng tạo trong bối cảnh CĐS không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc, góp phần nâng cao hiệu quả công tác xây dựng Đảng, củng cố niềm tin xã hội và định hướng phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
“Trong bối cảnh đó, công tác tư tưởng, lý luận của Đảng cũng không nằm ngoài phạm vi ảnh hưởng của CĐS, mang đến những cơ hội to lớn nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức mới, đòi hỏi cần phải có những nghiên cứu, đánh giá cụ thể, kỹ lưỡng để công tác tư tưởng, lý luận nhanh chóng nắm bắt những cơ hội mà CĐS đem lại, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”, PGS.TS. Nguyễn Thị Quế nhấn mạnh.
Giải pháp đẩy mạnh CĐS trong công tác tư tưởng, lý luận
Từ yêu cầu và thực tế nêu trên, TS. Lương Ngọc Vĩnh đã kiến nghị một số nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận trong bối cảnh CĐS:
Thứ nhất, thay đổi tư duy công tác tư tưởng từ tuyên truyền một chiều sang truyền thông chính trị mang tính đối thoại
Một giải pháp có tính đột phá trong CĐS công tác tư tưởng là cần thay đổi căn bản tư duy từ tuyên truyền áp đặt một chiều sang truyền thông chính trị dựa trên đối thoại, chia sẻ và lắng nghe. Bởi vì, CĐS cung cấp các điều kiện cần và đủ để thực hiện dân chủ hoá công tác tư tưởng. Trong môi trường truyền thông số, người dân không còn là đối tượng thụ động tiếp nhận thông tin, mà trở thành chủ thể tích cực tham gia sản xuất, lan tỏa và phản biện thông tin. Vì vậy, công tác tư tưởng không thể chỉ “nói cho dân nghe”, mà phải “nghe dân nói”, “hiểu dân nghĩ” và “cùng dân giải thích”.
Truyền thông chính trị hiện đại đòi hỏi chuyển từ cách tiếp cận mệnh lệnh, khô cứng sang giao tiếp tương tác, linh hoạt và nhân văn. Các kênh truyền thông số, đặc biệt là MXH cần được khai thác không chỉ để phát đi thông điệp của Đảng, mà còn để tiếp nhận ý kiến, tâm tư, kỳ vọng, thậm chí là phản biện từ quần chúng. Việc xây dựng các diễn đàn chính trị số, các không gian đối thoại trực tuyến giữa chính quyền với nhân dân là rất cần thiết để tăng cường niềm tin, sự đồng thuận và tính chính danh trong quản trị xã hội.
Thứ hai, xây dựng hệ thống công nghệ số phục vụ công tác tư tưởng
Cần đầu tư hạ tầng công nghệ hiện đại, thiết lập các trung tâm tư tưởng số tại Trung ương và địa phương, tích hợp dữ liệu từ các nền tảng truyền thông, MXH và báo chí điện tử. Việc ứng dụng AI, Big Data…, các phần mềm theo dõi dư luận xã hội sẽ giúp nâng cao khả năng phát hiện, đánh giá và định hướng dư luận một cách chính xác, kịp thời và có chiều sâu.
Thứ ba, đổi mới phương pháp tổ chức và quy trình công tác tư tưởng theo hướng số hóa
Công tác tư tưởng cần vận hành theo mô hình quản trị dữ liệu và tương tác đa nền tảng. Cần tổ chức tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông số như MXH, podcast, video ngắn, livestream… đồng thời đổi mới quy trình xây dựng, triển khai và đánh giá các hoạt động tuyên truyền trên cơ sở khảo sát thực tế và dữ liệu phản hồi từ người dân.
Thứ tư, hoàn thiện cơ chế đánh giá hiệu quả công tác tư tưởng dựa trên dữ liệu
Chuyển từ đánh giá cảm tính, hình thức sang đánh giá bằng tiêu chí định lượng như mức độ lan tỏa thông tin, tương tác người xem, phản hồi tích cực... Kết quả phải công khai, có phản biện và đối thoại, từ đó loại bỏ bệnh thành tích, nâng cao chất lượng thật và hiệu quả thật của công tác tư tưởng trong kỷ nguyên số.
“CĐS trong công tác tư tưởng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là một yêu cầu chiến lược, đòi hỏi sự đổi mới toàn diện về tư duy, nội dung, phương thức và cách tiếp cận. Trong đó, quan trọng nhất là chuyển từ tư duy tuyên truyền áp đặt một chiều sang truyền thông chính trị dựa trên lắng nghe, chia sẻ và đối thoại với nhân dân. Đây là bước chuyển cần thiết để công tác tư tưởng không tụt hậu so với tốc độ phát triển của truyền thông số và kỳ vọng ngày càng cao của xã hội”, TS. Lương Ngọc Vĩnh nhấn mạnh./.