Nâng cao giá trị bưởi nhờ chỉ dẫn địa lý
Vĩnh Long là một trong những nơi nổi tiếng với nhiều giống bưởi ngon như bưởi Năm Roi, Da Xanh (ruột đỏ), bưởi Lông... Trong đó, bưởi Năm Roi đặc biệt nổi tiếng vì có vị ngọt thanh, hơi chua nhẹ, không đắng, không the, có mùi thơm đậm đà đặc trưng và rất ít hạt hoặc không có hạt. Thống kê cho thấy, toàn tỉnh Vĩnh Long có diện tích trồng bưởi lên đến 8.500 ha với sản lượng gần 82.000 tấn/năm. Riêng vùng bưởi Năm Roi Bình Minh có gần 2.000 ha, đang cho quả với sản lượng đạt khoảng 23.000 tấn/năm.
Trước khi được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, sản phẩm bưởi Năm Roi của tỉnh Vĩnh Long đã được nhiều người biết đến. Vào vụ thu hoạch bưởi, gần như tất cả các tỉnh/thành phố của Việt Nam đều xuất hiện sản phẩm bưởi Năm Roi, trong đó các thị trường tiêu thụ lớn nhất là Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cà Mau, Đà Nẵng, Huế, Hải Phòng, Lào Cai… Không chỉ thị trường trong nước, sản phẩm bưởi Năm Roi còn được xuất khẩu theo đường chính ngạch sang các thị trường nước ngoài khó tính, yêu cầu chặt chẽ về chất lượng như Nhật Bản, Trung Quốc và một số quốc gia ở Bắc Mỹ và châu Âu.
Bưởi Năm Roi - một đặc sản của Vĩnh Long được thị trường ưa chuộng.
Nhận thấy tiềm năng và giá trị kinh tế của bưởi Năm Roi, những năm qua, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành nhiều chính sách thúc đẩy phát triển, tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân sản xuất và kinh doanh sản phẩm bưởi Năm Roi. Đặc biệt, với sự hỗ trợ của Cục Sở hữu trí tuệ, sản phẩm bưởi Năm Roi đã được cấp giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho cây bưởi được trồng ở các xã: Mỹ Hòa, Mỹ Thuận, Đông Bình, Đông Thành, Đông Thạnh, Thuận An và thị trấn Cái Vồn thuộc huyện Bình Minh (nay là thị xã Bình Minh và huyện Bình Tân), tỉnh Vĩnh Long. Tuy nhiên, sau khi được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp bằng bảo hộ, giá trị của chỉ dẫn địa lý "Bình Minh" vẫn chưa được khai thác triệt để, các loại bưởi ở các nhà vườn không ở Vĩnh Long cũng được các thương lái "gắn" cho mác bưởi Năm Roi Bình Minh. Thậm chí, nhiều thương lái còn móc nối với nhà vườn đánh đồng các loại nông sản trôi nổi, đẩy giá thành lên cao. Hiện tượng "mượn tên" này càng trở nên phổ biến trong những năm gần đây, với số lượng tiêu thụ mỗi năm một nhiều, nhưng địa phương vẫn chưa tìm được phương pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm và quản lý tốt chỉ dẫn địa lý đã được bảo hộ.
Chính vì vậy, để đẩy mạnh phát triển sản phẩm, giữ vững và nâng cao thương hiệu bưởi Năm Roi Bình Minh trên thị trường trong và ngoài nước, nhằm nâng cao thu nhập cho người dân, Sở KH&CN Vĩnh Long đã đề xuât và được phê duyệt hiện dự án "Quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm bưởi Năm Roi Bình Minh của tỉnh Vĩnh Long", qua đó góp phần quản lý và khai thác hiệu quả chỉ dẫn địa lý, nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ giá trị thương hiệu.
Sau 2 năm triển khai thực hiện, dự án đã xây dựng, ban hành và triển khai thành công các công cụ quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý "Bình Minh" cho sản phẩm bưởi Năm Roi; thiết lập và vận hành mô hình tổ chức quản lý và phát triển sản phẩm bưởi Năm Roi mang chỉ dẫn địa lý "Bình Minh" theo chuỗi giá trị; xây dựng và triển khai các hoạt động phát triển chỉ dẫn địa lý Bình Minh… Điển hình như đã ban hành quy định quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý; quy chế kiểm soát nội bộ và kiểm soát bên ngoài; quy chế sử dụng tem, nhãn, bao bì sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý; quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, sơ chế, bao gói, bảo quản sản phẩm; quy trình cấp và thu hồi quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, tập huấn cho người dân cũng đã được triển khai, nhằm phổ biến sâu rộng các quy định về chỉ dẫn địa lý tới người dân trong vùng.
Tập huấn phổ biến các quy định quản lý chỉ dẫn địa lý “Bình Minh” cho sản phẩm bưởi Năm Roi.
Hiệu quả mang lại
Đây là dự án đầu tiên trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long thực hiện các nội dung quản lý và phát triển tài sản trí tuệ cho sản phẩm nông nghiệp theo hướng chuyên nghiệp và bền vững. Dự án thực hiện thành công là cơ sở quan trọng để tỉnh phát triển các thương hiệu, nhãn hiệu tập thể như: khoai lang Bình Tân, cam sành Tam Bình…
Với những kết quả đã đạt được, dự án đã góp phần phát triển thương hiệu của của sản phẩm và sức cạnh tranh trên thị trường với các nông sản cùng và khác loại; tạo tiền đề và khuyến khích người dân tham gia thành lập các nhóm, đội và hiệp hội sản xuất, kinh doanh sản phẩm, tiến đến sẽ áp dụng các tiến bộ kỹ thuật quy mô lớn và có giá trị kinh tế cao.
Là sản phẩm chủ lực của thị xã Bình Minh và của tỉnh Vĩnh Long, trái bưởi Năm Roi có đóng góp rất lớn vào sự phát triển kinh tế và ổn định đời sống người dân trên địa bàn. Hy vọng với sự hỗ trợ của Bộ KH&CN, sự vào cuộc quyết liệt của Chính quyền và người dân trong việc bảo tồn, phát huy và phát triển chỉ dẫn địa lý, sản phẩm bưởi Năm Roi ngày càng phát triển, mở ra tiềm năng phát triển kinh tế mới cho cây bưởi Năm Roi tại tỉnh Vĩnh Long.
Lê Thị Hạnh
Trung tâm Nghiên cứu, Đào tạo và Hỗ trợ, Tư vấn, Cục Sở hữu trí tuệ